BENEZOYEΛA

Το κοραλίτο[1] σαν απάντηση στην κρίση;

[ Πριν μερικά χρόνια, την εποχή του μακαρίτη Oύγο Tζάβες -και της υψηλής τιμής του πετρελαίου- η Bενεζουέλα αποτελούσε, για κάποια τμήματα της  εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς, και για τον Τσίπρα και τους νυν ΛΑΕτζήδες συμβούλους του, το Yπόδειγμα του Σοσιαλισμού του 21ου αιώνα. Τώρα που ο Oύγο Tζάβες δεν υπάρχει και, κυρίως, οι υψηλές τιμές του πετρελαίου είναι παρελθόν, η καπιταλιστική κρίση έχει κτυπήσει για τα καλά τη λατινοαμερικάνικη αυτή χώρα.]

Οι προοπτικές της οικονομίας της Βενεζουέλας για το 2017 είναι πολύ χειρότερες από ό,τι για το 2016. Μετά το έτος που πέρασε, με τα πολύ σοβαρά προβλήματα πληθωρισμού, ύφεσης, έλλειψης αγαθών και ελλείμματος εξωτερικού συναλλάγματος, ένα νέο πρόβλημα προστίθεται, αυτό της υποτίμησης του νομίσματος, που προκύπτει από την κοπή χαρτονομισμάτων υψηλότερης αναγραφόμενης αξίας.

Mε το τύπωμα νέων χαρτονομισμάτων τα 2 μπολίβαρ γίνονται 500, τα 5 γίνονται 1000, τα 10 γίνονται 2000, τα 50 γίνονται 10000 και τα 100 γίνονται 20000.

Η Βενεζουέλα έχει περάσει τρία χρόνια με το ΑΕΠ της να πέφτει, κυρίως στην κατανάλωση, στις επενδύσεις, τη βιομηχανία, ενώ, αντίθετα, η ανεργία να αυξάνεται.

Έχοντας περισσότερες δαπάνες απ’ ό,τι έσοδα, η κυβέρνηση καλύπτει το δημοσιονομικό έλλειμμα με το δημόσιο χρέος προς την Κεντρική Τράπεζα της Βενεζουέλας (BCV), που εκδίδει χρήμα το οποίο δεν αντιστοιχεί στις παραγωγικές δυνατότητες της χώρας – μέχρι να σπάσει το σχοινί, όπως συνέβη στις 11 Δεκεμβρίου όταν το νόμισμα εξερράγη και η ονομαστική του αξία δεν αντιστοιχούσε πια στην πραγματική του. Επινοήθηκαν χίλιες και μία ιστορίες που κατέρρευσαν, με την απλή διπίστωση πως τα λεφτά στις τσέπες μας δεν έφταναν για να αγοράσουμε ένα παιχνίδι, για παράδειγμα, αυτό το μήνα που χαρίζουν δώρα για το τέλος του έτους.

Μεταξύ Δεκεμβρίου 2012 και Νοεμβρίου 2016 η ρευστότητα αυξήθηκε κατά 1125%, ο πληθωρισμός το 500% και η νομισματική χρηματοδότηση της Κεντρικής Τράπεζας της Βενεζουέλας προς τα Πετρέλαια της Βενεζουέλας (PDVSA) κατά 2.104%.

Θεωρείται ότι πριν από την σημαντική μείωση της τιμής πώλησης του πετρελαίου, η κυβέρνηση χρηματοδοτείτο με τα έσοδα από την εξαγωγή του. Ήταν τέτοιο το χάος που ο τακτικός προϋπολογισμός είχε διπλασιαστεί με έκτακτα έσοδα από την υψηλή τιμή πώλησης του βαρελιού πολύ πάνω από το σύνολο του προϋπολογισμού. Ήταν ένας προϋπολογισμός παράλληλος και ελεύθερος από τους άκαμπτους και γραφειοκρατικούς περιορισμούς του νόμου για τον προϋπολογισμό. Επίσης, αυξήθηκε το εξωτερικό χρέος, πάνω στα περιουσιακά στοιχεία της Βενεζουέλας.

Με αυτήν την έννοια, η κυβέρνηση δεν διέφερε από τις προηγούμενες, μεταβιβάζοντας τα έσοδα από το πετρέλαιο για να παρασιτεί πάνω την οικονομία, για πάνω από 10 χρόνια. Η ιδιαιτερότητα ήταν ότι παρέδωσε αυτό το πλεόνασμα στην αστική τάξη, τόσο την ξένη όσο και την εθνική, μέσω, κυρίως, εισαγωγών, προνομίων συναλλαγματικού ελέγχου, καθώς και επιδοτήσεων, αλλά εγκαταλείποντας τις παραγωγικές επενδύσεις, τόσο στη μεταποιητική βιομηχανία όσο και τη γεωργία. Για να συγκρατήσει βέβαια τις μάζες χρησιμοποίησε ένα μέρος του πλεονάσματος αυτού για χρηματοδότηση των κοινωνικών παροχών.

Το 2009 υπήρχαν ενδείξεις, όταν ο Τσάβες πήρε αρκετά νεοφιλελεύθερα μέτρα για να αναπροσαρμόσει τον προϋπολογισμό: αύξηση του ΦΠΑ, βοήθεια (χρηματοδοτική) στους επιχειρηματίες. Η τιμή του πετρελαίου, όμως, ανέκαμψε προσωρινά για να ξεκινήσει οριστικά να πέφτει το 2013. Αυτά τα αριθμητικά στοιχεία είναι σημαντικά επειδή είναι ενδεικτικά του περάσματος της κυβέρνησης από την αυτο-χρηματοδότηση μέσω των εσόδων από την εξαγωγή του πετρελαίου στην αυτο-χρηματοδότηση μέσω της εκτύπωσης χρήματος από την Κεντρική Τράπεζα της Βολιβίας: η δημοσιονομική πολιτική κατέληξε να στηρίζεται στην επέκταση της νομισματικής βάσης, την έκδοση χρήματος το οποίο δεν αντιστοιχεί στην πραγματική του βάση, στις παραγωγικές δυνατότητες της χώρας.

Μια διέξοδος για την κυβέρνηση ήταν να εναποθέσει μια κρίση τεραστίων διαστάσεων στις πλάτες των εργατών, παραβιάζοντας τις δεσμεύσεις των συλλογικών συμβάσεων. Ακόμα κι έτσι όμως, δεν μπόρεσε να αποφύγει την οικονομική χρεοκοπία λόγω της φυγής κεφαλαίων και του μη βιώσιμου χαρακτήρα της πολιτικής της υπερχρέωσης. H ανταλλαγή των ομολόγων των Πετρελαίων της Βενεζουέλας (PDVSA), που συμφωνήθηκε τον περασμένο μήνα πρόσθεσε μερικά δισεκατομμύρια ακόμα που πρέπει να αποπληρωθούν το 2020.

Τα μετρητά ή το χρήμα που κυκλοφορεί, καθώς και οι μισθοί μαρτυρούν τον πληθωρισμό, αλλά δεν τον παράγουν, κατά κύριο λόγο αυτό το κάνει η έκδοση μη οργανικού χρήματος. Tα χρηματικά ποσά που κυκλοφορούν ή διακινούνται μέσω e-banking, είναι ανίσχυρα απέναντι στην αδυναμία κάλυψης της ζήτησης από την προσφορά που φθίνει, και από την άλλη πλευρά, στην προθυμία αγοράς άλλου νομίσματος για να αποφευχθούν ζημιές από την υποτίμηση του μπολίβαρ – σαν επιπλέον προστασία. Έτσι, επίσης, επαναλήφθηκε η αύξηση του κατώτατου μισθού, πράγμα που αποδεικνύει μονάχα την ολοένα και πιο χαμηλή αγοραστική δύναμη.

Η αύξηση της νομισματικής βάσης συμβαδίζει με την αύξηση του δείκτη τιμών, ενώ από την άλλη πλευρά, αυξάνει η συναλλαγματική ισοτιμία μπολίβαρ-δολαρίου. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι ο πληθωρισμός, δηλαδή η κατάρρευση της οικονομίας, οφείλεται στην εκτύπωση χρήματος χωρίς αντίκρυσμα, με ανεπαρκή εγχώρια παραγωγή και  ανεπαρκές συνάλλαγμα: αυτή είναι η κύρια αιτία της κρίσης που μας οδηγεί στην υποτίμηση της αξίας του νομίσματος, δεν είναι το διάταγμα ισοτιμίας Νο 8 της Κολομβίας. Πρόκειται για γελοίο παραλογισμό.

Αν η παράλληλη σχέση μπολίβαρ-δολαρίου είναι 3000/1 ως πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία και πέσο-δολαρίου είναι 3000/1 ως επίσημη συναλλαγματική ισοτιμία, στη συνέχεια, κάποιος θα αλλάζει στα σύνορα [Κολομβίας-Βενεζουέλας] ένα μπολίβαρ για ένα πέσο, θα τρέχει στην Μπογκοτά να αλλάξει το μπολίβαρ με την επίσημη ισοτιμία που συμφωνήθηκε στις διμερείς σχέσεις, και αυτό το μπολίβαρ θα επιστρέφει στην Βενεζουέλα αποπληρώνοντας επίσημα το συνάλλαγμα που έγινε αποδεκτό από την κυβέρνηση. Έτσι έχουν τα πράγματα, και αν όχι, η Μπογκοτά θα γεμίσει με άχρηστα μπολίβαρ, θα μειωθεί το απόθεμά της σε δολάρια και η μαμά του Ταρζάν θα αναγκαστεί να αναγνωρίσει αυτά τα μπολίβαρ, με άλλα λόγια, να αδειάσει τα ταμεία της, χαρίζοντας πέσος και αλλάζοντας τα για ένα νόμισμα χωρίς καμία αξία ενώ όπως αρμόζει, η Βενεζουέλα, θα οφείλει να αναγνωρίσει και να τιμήσει τις διμερείς συμφωνίες της.

Αν ακολουθήσουμε το νήμα αυτής της ιστορίας, η κυβέρνηση της Βενεζουέλας, τόσο με την Κολομβία, όσο και με όλες τις διεθνείς της συναλλαγές, όπως τις αεροπορικές εταιρείες, τις τηλεπικοινωνίες, τις ξένες εταιρείες κλπ, θα πρέπει να αποπληρώσει το συνάλλαγμά τους, όπως αποπληρώνει θρησκευτικά και πειθήνια το εξωτερικό της χρέος.

Κάτι επιπλέον για το οποίο δεν μας ενημερώνει η κυβέρνηση της Βενεζουέλας, είναι ότι είναι η ίδια που χαρίζει δολάρια και αδειάζει τα ταμεία του Κράτους. Δίνει 673 μπολίβαρ ανά δολάριο στην ξένη και παρασιτική αστική τάξη, που δεν ξέρουμε ούτε ποιοι είναι, ούτε πόσα έχουν εγκριθεί για τους εν λόγω προνομιούχους.

Πριν από τον έλεγχο του συναλλάγματος, είχαμε την οδό δια-φυγής κεφαλαίων μέσω δολαρίων στο εξωτερικό, για παράδειγμα, τα εργοστάσια συναρμολόγησης αυτοκινήτων που είναι εγκατεστημένα στη χώρα, έφερναν τα εξαρτήματα των αυτοκινήτων τους με δικιά τους χρηματοδότηση και στη συνέχεια, επαναπάτριζαν τα κεφάλαιά τους. O Τσάβες αποφάσισε να τους χορηγήσει προνομιακά δολάρια που ήταν το καλύτερο για τις διακρατικές επιχειρήσεις, έτσι, ήρθαν να υποκαταστήσουν τα πάντα οι εισαγωγές – αυτή ήταν η Μεγάλη Μαύρη Τρύπα που διέλυσε τη νεοσύστατη εγχώρια βιομηχανία, αν μπορούμε να την ονομάσουμε έτσι. Το ίδιο συνέβη παντού με τις εγχώριες επιχειρήσεις, ήταν φτηνότερο να εισάγουν παρά να παράγουν εδώ, μέχρι που τελείωσε το μάννα.

Ακόμα χειρότερα. Eξ αιτίας της χαμηλής αξίας του μπολίβαρ το χρήμα που κυκλοφορούσε έλειπε από τα θησαυροφυλάκια των τραπεζών. O πολύ υψηλός πληθωρισμός είχε ως αποτέλεσμα τη φυγή καταθέσεων από τις τράπεζες τα θησαυροφυλάκια άδειασαν, ενώ το νόμισμα της υψηλότερης ονομαστικής αξίας δεν αντιπροσωπεύει την αξία μιας μικρής καραμέλας. Aπό την άλλη πλευρά οι Κινέζοι έμποροι μετατράπηκαν σε αυτοσχέδιες τράπεζες που παρείχαν μετρητά και κέρδιζαν από τη διαμεσολάβηση και τους τόκους, και οι ίδιοι οι τραπεζίτες, δεν αποκλείεται να πήραν τα μπολίβαρ για να αγοράσουν μετατρέψιμα ομόλογα σε δολάρια που η ίδια η κυβέρνηση εξέδωσε. Όταν ξέσπασε η κρίση με τα θησαυροφυλάκια των τραπεζών να αδειάζουν, ο Μαδούρο βγήκε απροσδόκητα να κατάσχει του μισθούς, εφαρμόζοντας ένα οικονομικό corralito για να σώσει τις τράπεζες από την έλλειψη χρημάτων. Tο 2017 προβλέπεται να είναι ακόμα χειρότερο, ως αποτέλεσμα του εξωτερικού χρέους. Ίσως να προβεί σε μια εθνικοποίηση των τραπεζών, αλλά για να σώσει από την πτώχευση ιδιωτικές τράπεζες, μάλλον θα την πληρώσουν οι εργάτες.

Μόλις ο Μαδούρο αποκατέστησε το χαρτονόμισμα των 100 μπολίβαρ, το Σάββατο 17 Δεκεμβρίου, την επόμενη μέρα, Κυριακή, οι τιμές εκτινάχτηκαν στα ύψη. Aναμφίβολα ήταν η μεγαλύτερη αύξηση του έτους λόγω υψηλής ζήτησης, φυσικό επόμενο της περιόδου των διακοπών και της σπανιότητας των εμπορευμάτων λόγω ελλείψεων στην παραγωγή και τις εισαγωγές.

Εν κατακλείδι, τώρα που δεν καλύφθηκαν τα έσοδα από το πετρέλαιο, κάτι που δεν απορρίπτεται ή δε θα πρέπει να απορρίπτεται έτσι απλά, μείωσε την τιμή του βαρελιού του πετρελαίου, σημαντικά και επίμονα, έτσι εισόδημα είναι χαμηλό. Η Βενεζουέλα είναι μια πολύ πλούσια χώρα με πολλούς δυνητικά οικονομικούς πόρους, όμως οδηγήθηκε στην κατάρρευση για να ανταποκριθεί στην πολιτική οικονομικής καταστροφής. Είναι απαραίτητο να εθνικοποιηθεί το εξωτερικό εμπόριο και επίσης οι τράπεζες και να τεθούν κάτω από εργατικό έλεγχο.

Ταυτόχρονα, θα πρέπει να σταματήσει η αποπληρωμή του χρέους, για να γίνουν επενδύσεις στη χώρα και να αυξηθούν οι μισθοί επειγόντως. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να θυσιαζόμαστε για μια κρίση που δεν προκαλέσαμε. Να την πληρώσουν αυτοί που την προκάλεσαν.

Η θέση των δεξιών οικονομολόγων είναι ότι πρέπει να αυξηθεί το δημοσιονομικό έλλειμμα μειώνοντας τις δημόσιες δαπάνες και αυξάνοντας τους φόρους μέσω φορολογικών μεταρρυθμίσεων, και να τονωθεί η πρόσβαση της χώρας στις εξωτερικές αγορές κεφαλαίου, για να αποκτήσει διεθνή χρηματοδότηση, πράγμα που αναμφίβολα θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη αντίσταση, και αν αυτή η κυβέρνηση σωθεί από μια εξέγερση που θα την πάρει και θα τη σηκώσει, το Τζακ-ποτ θα πέσει στην επόμενη.

27/12/16

Χοσέ Καπιτάν, Opcion Obrera

Μετάφραση ΝΑΛ

PDF