του Σάββα Μιχαήλ
Γ’ Μέρος
Παγκόσμιες συνέπειες
Η καπιταλιστική Αμερική είναι παγιδευμένη σε μιαν άλυτη αντίφαση: ανήλθε κι επικράτησε σαν παγκόσμια ηγεμονική υπερδύναμη στον γ0ό αιώνα δηλαδή στην ιμπεριαλιστική εποχή της καπιταλιστικής παρακμής. Παρά την γιγάντια οικονομική της υπεροχή και την στρατιωτική της ισχύ ποτέ δεν μπόρεσε να έχει το πλεονέκτημα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, την οποία κι αντικατέστησε στην πρωτοκαθεδρία: η παγκόσμια ηγεμονία της Αυτοκρατορίας της Αλβιόνας συνδέθηκε με την ιστορική άνοδο του καπιταλισμού κι όχι με την παρακμή του. Στην ενότητα των αντιθέτων: παγκόσμια ηγεμονία των ΗΠΑ – παρακμή του παγκόσμιου καπιταλισμού, το πρωταρχικό και καθοριστικό, σε τελευταία ανάλυση, αντίθετο είναι η καπιταλιστική παρακμή. Η ίδια η ιστορική Εποχή στην οποία εισήλθε η ανθρωπότητα και που έκανε δυνατό στην Αμερική να αποκτήσει παγκόσμια ηγεμονία είναι και εκείνη που την βυθίζει στο λυκόφως της παρακμής.
Οι κινητήριες δυνάμεις της Εποχής δρούσαν και στην περίοδο της μεγάλη ακμής της Αμερικής μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο μέσα στα πλαίσια του αμερικανοκεντρικού πλαισίου του Μπρέττον Γουντς. Η κατάρρευση του πλαισίου του Μπρέττον Γουντς συμπίπτει και με την νίκη της Βιετναμέζικης Επανάστασης, την Πρωτομαγιά του 1975, την πρώτη ιστορική ήττα μεγάλης κλίμακας του ισχυρότερου ιμπεριαλισμού που γνώρισε η ανθρωπότητα. Η Αμερική δεν ξεπέρασε ποτέ το λεγόμενο “Κόμπλεξ του Βιετνάμ” που αναβίωσε τραυματικά καθώς βυθίστηκε στο βάλτο αίματος του λεγόμενου “Πολέμου κατά της τρομοκρατίας” στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ στις αρχές του 21ου αιώνα.
Οι δεκαετίες της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, με την απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων κι εμπορευμάτων, η στροφή και υπερσυσσώρευση χρηματιστικού κεφαλαίου, ο “νεοφιλελευθερισμός” και προπαντός η κατάρρευση του “αντίπαλου δέους”, της Σοβιετικής Ένωσης και του σοβιετικού μπλοκ, η στροφή στην καπιταλιστική παλινόρθωση στις χώρες του πρώην “υπαρκτού σοσιαλισμού” και ιδιαίτερα στην Κίνα, απόκρυψαν την παρακμή του υπερατλαντικού παγκόσμιου ηγεμόνα, ο οποίος μάλιστα φαινόταν σαν ακλόνητος πια κι αναμφισβήτητος σε πλανητική κλίμακα από τους ανταγωνιστές του σε Ευρώπη και Ασία.
Οι κινητήριες δυνάμεις της ιστορικής εποχής συνέχισαν την υπόγεια δράση τους. Η έκρηξη της παγκόσμιας κρίσης το 2007/08 με επίκεντρο την Αμερική έδειξε την λειτουργία τους και την γύμνια του γηραιού πια Αμερικανικού Ηγεμόνα.
Η πολεμόχαρη κραυγή του Τραμπ MAGA! MakeAmericaGreatAgain! Να Κάνουμε την Αμερική Μεγάλη Ξανά! Είναι ταυτόχρονα αναγνώριση της αμερικανικής παρακμής και κήρυξη εκστρατείας επιβολής, με κάθε μέσο κι ενάντια σε “φίλους” κι εχθρούς διεθνώς, της αναμφισβήτητης πρωτοκαθεδρία της. Κακώς θεωρείται σαν κάλεσμα “επιστροφής στον αμερικανικό απομονωτισμό” ενάντια σε “όσους προωθούν την παγκοσμιοποίηση”(“globalists”).
H αλαζονική, εθνικιστική, ρατσιστική κραυγήτου δημαγωγού στον Λευκό Οίκο Πρώτα η Αμερική! AmericaFirst! καθόλου δεν εννοεί παραίτηση από την παγκόσμια ηγεμονία της. Αντίθετα, δηλώνει απερίφραστα απαίτηση της άνευ όρων αποδοχής της, συνθηκολόγηση των πάντων στους όρους αναμφισβήτητης αμερικανικής υπεροχής. Η υπονόμευση κι απόσυρση από διεθνείς θεσμούς, την συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, την Συμφωνία των χωρών του Ειρηνικού (ΤΤΡ), την Π.Ο.Υ σε συνθήκες πανδημίας, ακόμα και τα τελεσίγραφα με την απειλή απόσυρσης από το… ΝΑΤΟ δεν ήταν στροφή σε κάποια μοναχική εσωστρέφεια αλλά εκβιασμός γκανγκστερικής “προστασίας”, διαταγή υποταγής στην κλονισμένη αμερικανική ηγεμονία. Αυτή την υποταγή επιχειρούν να επιβάλλουν η δαιμονοποίηση της Κίνας, οι κλιμακούμενοι εμπορικοί, και νομισματικοί πόλεμοι ενάντια σε Κίνα, ΕΕ, Ιαπωνία, η μέγγενη στην Κούβα, την Βενεζουέλα, την Λατινική Αμερική συνολικά, οι πόλεμοι δια πληρεξουσίων στη Μέση Ανατολή και Αφρική, οι ακύρωση της συμφωνίας με το Ιράν και οι κυρώσεις, η διείσδυση σε Ανατολική Ευρώπη και Βαλκάνια, η περικύκλωση της Ρωσίας. Όλα τούτα κάθε άλλο από απόσυρση από την διεθνή σκηνή και “εσωστρέφεια” της Αμερικής εκδηλώνουν. Πρόκειται για αμείλικτο πόλεμο παλινόρθωσης της κλονισμένης ηγεμονίας, αντιρρόπηση της κατολίσθησης στην παρακμή της Αμερικής.
Την χωρίς προσχήματα και διπλωματίες στάση του αγροίκου Τραμπ την υπαγόρευε όχι η ελεύθερη βούληση ενός λούμπεν δισεκατομμυριούχου αλλά οι πιεστικές ανάγκες της παρακμάζουσας άρχουσας τάξης της Αμερικής που βλέποντας να χάνεται μαζί με την όποια παγκόσμια ισορροπία και η παγκόσμια υπεροχή των συμφερόντων της επιστράτευσε έναν Αλ Καπόνε να καθαρίσει για πάρτη της. Κι αυτός δεν κατάφερε παρά να επιδεινώσει την πολιτική και οικονομική κρίση της, να χάσει τον έλεγχο του χειμαζόμενου πληθυσμού, πυροδοτώντας λαϊκές εξεγέρσεις όπως του Black Lives Matter, και συνάμα να την στερήσει από διεθνείς συμμάχους. Η ώρα της απόσυρσης κι αντικατάστασής του έφτασε – τουλάχιστον για την πλειοψηφία των μεγιστάνων της ολιγαρχίας του κεφαλαίου που απαιτούν “διευκόλυνση” της μεταβίβασης της Προεδρικής εξουσίας.
Τί θα αλλάξει με τον Μπάιντεν; Το στυλ, η διπλωματία, η στάση απέναντι σε διεθνείς θεσμούς, κάποιες προτεραιότητες, αποκατάσταση συμμαχιών κ.λπ. – όχι, όμως, η στρατηγική και δομική ανάγκη του αμερικανικού καπιταλισμού για παγκόσμια ηγεμονία. Γι αυτό και ήδη προεκλογικά, τον Ιανουάριο 2020, ο Τζο Μπάιντεν δημοσίευσε ένα άρθρο στο ForeignAffairs με τίτλο WhyAmericaMustLeadAgain –
Γιατί η Αμερική Πρέπει να Ηγηθεί Ξανά.
“Ένα είναι να το λες κι άλλο να το καταφέρνεις”, τον προειδοποιεί ο αναλυτής Gideon Rachman1Gideon Rachman, Biden’s flawed plan for global leadership [Το λαθεμένο σχέδιο του Μπάιντεν για παγκόσμια ηγεσία], Financial Times16/11/2020.
Οι προσπάθειες της γερασμένης πια Αμερικής να επανακτήσει την χαμένη της νιότη, την ίδια στιγμή που στο εσωτερικό της αντιμετωπίζει εξεγέρσεις και σημάδια προ-εμφυλιοπολεμικά, πυροδοτούν εξεγέρσεις κι ανατροπές των πολιτικών και κοινωνικών σχέσεων σε διεθνή κλίμακα. Οι ασφυκτικές πιέσεις στους καπιταλιστές ανταγωνιστές της σε Ευρώπη και Ασία γίνονται μοχλοί κλιμάκωσης της εσωτερικής ταξικής πάλης σε κάθε χώρα.
Ο Μπάιντεν που επί αντιπροεδρίας του στην κυβέρνηση Ομπάμα επικύρωσε τους βομβαρδισμούς σε εφτά χώρες, δεν πρόκειται να εκτονώσει τις εντάσεις στο εξωτερικό, με όση διπλωματία κι αν χρησιμοποιήσει, σε αντίθεση με τον άξεστο Τραμπ. Δεν θα έχει δυσκολία να πραγματοποιήσει την προεκλογική υπόσχεση για επιστροφή στην (νερωμένη έτσι κι αλλιώς από την τότε κυβέρνηση Ομπάμα) Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα ή για επιστροφή στην Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ) και προπαντός στον πρωταγωνιστικό ρόλο των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ. Το τελευταίο θα ανακουφίσει την Γερμανία και την ΕΕ αλλά θα ανησυχήσει σφόδρα (και δικαίως) την Ρωσία για κλιμάκωση πιέσεων πάνω της, και επεμβάσεων στην περιφέρειά της -Ανατολική Ευρώπη, Βαλκάνια, “Εγγύς Εξωτερικό” (Καύκασος και πρώην σοβιετική Κεντρική Ασία)- καθώς και στην Ανατολική Μεσόγειο και Μέση Ανατολή.
Στη Μέση Ανατολή, θα παραμείνουν στο κέντρο της αμερικανικής στρατηγικής το θάψιμο του Παλαιστινιακού λαού και ο κοινός πρωταρχικός στόχος ΗΠΑ-Ισραήλ: το Ιράν κι η αυξημένη επιρροή του στην περιοχή, σε Ιράκ, Συρία, Λίβανο και Υεμένη.
Σε διαφορά με τον Τραμπ, ο Μπάιντεν θα επιχειρήσει να χρησιμοποιήσει ξανά σαν εργαλείο την Παλαιστινιακή Αρχή που έτρεξε βιαστικά και πρόθυμα να ανοίξει ξανά τον διάλογο με την κυβέρνηση Νετανιάχου, αμέσως μετά τις αμερικανικές εκλογές. Οι αυταπάτες μπορεί να σπέρνονται ξανά αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο Μπάιντεν μπορεί ή και θέλει να νεκραναστήσει τις συμφωνίες του Όσλο στηρίζοντας την φενάκη της δημιουργίας “δύο κρατών”.
Εξάλλου, ο Τραμπ, ήδη στην μεταβατική περίοδο, έστειλε στην περιοχή τον Πομπέο να οργανώσει νέα τετελεσμένα. Πέρα από το προκλητικό πάρτι αποχαιρετισμού με τους ακροδεξιούς σιωνιστές εποίκους, πολύ σημαντικότερη ήταν η διοργάνωση, στις 22 Νοεμβρίου, της πρώτης άμεσης συνάντησης του Νετανιάχου με τον Σαουδάραβα διεφθαρμένο ηγεμόνα (και δολοφόνο του Κασόγκι) Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, για πρώτη φορά και επί σαουδαραβικού εδάφους. Η Σαουδική Αραβία δεν έχει ακολουθήσει ακόμα την αναγνώριση του Ισραήλ όπως οι εμίρηδες των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Μπαχρέιν ή η στρατιωτική χούντα του Σουδάν, καθώς ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, κρατά υποκριτικά προσχήματα ζητώντας να υπάρξει πρώτα συμφωνία για το Παλαιστινιακό. Αλλά την ίδια στιγμή, όπως έγινε γνωστό, ο Σαουδάραβας τύραννος πιέζει το Πακιστάν να αναγνωρίσει το Ισραήλ και συναντά, τα μεσάνυχτα, κρυφά ακόμα κι από τον ισραηλινό υπουργό Εξωτερικών Ασκενάζι, τον πανούργο Νετανιάχου…
Ένα κεντρικό στοιχείο του λεγόμενου “Μεγάλου Σχεδίου” των ΗΠΑ για την Μέση Ανατολή, πέρα από τις κερδοσκοπικές κομπίνες του γαμπρού του Τραμπ, θα παραμείνει και μετά τον Τραμπ: η δημιουργία γύρω από τον άξονα Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας ενός αντιδραστικού συνασπισμού σουνιτικών αραβικών κρατών που εγκαταλείποντας ουσιαστικά τους Παλαιστινίους σε καθεστώς απαρτχάιντ θα έχουν κεντρικό επιθετικό στόχο το Ιράν. Διαφορετικά, όμως, από τον Τραμπ και παρά την δυσαρέσκεια του Νετανιάχου, η Αμερική επί Μπάιντεν θα επιχειρήσει νέες διαπραγματεύσεις με το Ιράν για αναβίωση της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα που είχε επιτευχθεί επί Ομπάμα. Δεν θα είναι εύκολες και σίγουρα δεν θα γίνουν βραχυπρόθεσμα, καθώς τον Ιούνιο του 2021 γίνονται εκλογές στο Ιράν. Διατηρώντας πάντα την πίεση των κυρώσεων που σπέρνουν δεινά και θάνατο στον χειμαζόμενο οικονομικά και από το Covid 19 Iρανικό λαό, η Αμερική θέλει όχι μόνο να πειθαρχήσει το ανυπότακτο Ιράν αλλά και να διασπάσει την λυκοσυμμαχία στην περιοχή ανάμεσα σε Ιράν, Ρωσία και Τουρκία. Να θέσει σε έλεγχο το Ιράν, να προσεταιριστεί ξανά την νατοϊκή Τουρκία και να σφίξει παραπέρα τον κλοιό στην Ρωσία, που με την παρέμβασή της στη Συρία απέκτησε πάλι βαρύνοντα ρόλο στην Μέση Ανατολή.
Βλέποντας την γενικότερη εικόνα, αποκαλύπτεται πόσο κοντόφθαλμη, στενοκέφαλη κι επικίνδυνη είναι η υποτελής φιλοϊμπεριαλιστική στάση των ελληνικών αστικών κυβερνήσεων, τόσο της προηγούμενης κυβέρνησης Τσίπρα όσο και της κυβέρνησης Μητσοτάκη που μετατρέπουν την Ελλάδα σε προχωρημένο προπύργιο του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στο όνομα τάχα “αποτροπής της τουρκικής απειλής”. Τώρα καλλιεργούν ψευδαισθήσεις ότι έφυγε ο “φίλος του Ερντογάν” κι ο καινούργιος Αμερικανός Πρόεδρος θα είναι φίλος του… Μητσοτάκη. Οι Χατζηαβάτηδες που μας κυβερνούν εμπλέκουν το λαό στα πολεμικά σχέδια των ιμπεριαλιστών στην ηφαιστειώδη περιοχή μας, όπως όταν υπηρετούσαν την ιμπεριαλιστική Αντάντ, οδηγώντας μας στην Μικρασιατική Καταστροφή του 1922…
Κινητήρια δύναμη των πολέμων είναι η κρίση, τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα των λεγόμενων Μεγάλων Δυνάμεων σε Αμερική και Ευρώπη και των περιφερειακών αρχουσών τάξεων. Όσον αφορά την αμερικανική πολιτική παγκόσμια, το πρωταρχικό, μέσα στην συστημική κρίση και την ιστορική παρακμή παραμένει Να Κάνει την Αμερική Μεγάλη Ξανά (Τραμπ) ή Να Κάνει την Αμερική να Ηγηθεί Ξανά (Μπάιντεν).
Η επαναπροσέγγιση των ΗΠΑ με την ΕΕ, όσο επιθυμητή κι αν είναι από τον Μακρόν και την Μέρκελ, θα ενισχύσει το ΝΑΤΟ και τους πολεμικούς του σκοπούς αλλά δεν θα εξαλείψει τους ανταγωνισμούς, τους εμπορικούς και νομισματικούς πολέμους. Η ΕΕ πιέζει από καιρό και απαιτεί και τώρα να αυξηθούν η φορολογία και οι ρυθμιστικοί έλεγχοι στις αμερικάνικες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας όπως είναι η Google και η Amazon. Ο ίδιος ο Μπάιντεν στους προεκλογικούς τους λόγους, δεν παρέλειπε να συνδυάζει δηλώσεις πίστης στην παγκοσμιοποίηση με κορώνες οικονομικού εθνικισμού που δεν απείχαν και πολύ από εκείνες του αντιπάλου του, όπως επισημαίνει και το Ινστιτούτο Φρίντριχ Έμπερτ, το think tank της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας: “Αγοράζετε αμερικανικά προϊόντα”, “ Δώστε στους εργάτες μας και στις εταιρείες τα εργαλεία που χρειάζονται να γίνουν ανταγωνιστικοί”, “Αντισταθείτε στις καταχρήσεις της κινεζικής κυβέρνησης”2Peter Bolinger, Joe Biden should not miss the Bretton Woods moment, International Politics and Society, Friedrich Ebert Stiffung, 9/11/2020..
H αναφορά του Μπάιντεν στους “εργάτες μας και στις εταιρείες” προφανώς είναι κάλεσμα ταξικής συνεργασίας της γραφειοκρατίας των αμερικανικών εργατικών συνδικάτων με τις αμερικανικές εταιρείες στον εμπορικό “ιερό πόλεμο” εναντίον των ανταγωνιστικών εταιρειών σε Ευρώπη και Ασία. Το μήνυμα είναι σαφές προς την ΕΕ, όπως και η ανοικτή απειλή προς την Κίνα.
Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η Αμερική και μετά τον Τραμπ θα συνεχίσει την αντικινεζική εκστρατεία και τον εμπορικό πόλεμο, παρόλες τις εκκλήσεις του Πεκίνου για “αποτροπή του Ψυχρού Πολέμου”, “ συνεργασία”, “ πολυπολικό κόσμο” και κομφουκιανή “παγκόσμια αρμονία”.
Κάτι τέτοια μπορεί να αρέσουν στους ειρηνιστές αλλά είναι κόκκινο πανί για τους λυσσασμένους ταύρους-μεγιστάνες της Αμερικής όταν το μερίδιό τους στην παγκόσμια αγορά μειώνεται διαρκώς και βλέπουν την Κίνα, μόλις δέκα μέρες μετά τις αμερικανικές εκλογές, στις 14-15 Νοεμβρίου 2020, να υπογράφει με 14 άλλες χώρες της Ασίας και του Ειρηνικού, συμπεριλαμβανομένων της Ιαπωνίας και της Νότιας Κορέας, μια από τις μεγαλύτερες συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου στην Ιστορία του καπιταλισμού!
Η σύγκρουση Αμερικής-Κίνας έχει παγκόσμιες διαστάσεις. Διεξάγεται από τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και την Ταϊβάν, με επικίνδυνες εντάσεις γυμνασίων πολεμικού χαρακτήρα, σε όλη την διαδρομή του λεγόμενου νέου κινεζικού εμπορικού “Δρόμου του Μεταξιού (SilkBeltRoad, τώρα BeltandRoadInitiative– BRI) στην Ασία και τα Βαλκάνια, στην Αφρική, και μέχρι την Λατινική Αμερική, προπαντός την Βενεζουέλα και την αγορά της Βραζιλίας.
Σε μια ειρωνεία που συνηθίζει η πανουργία της Ιστορίας, ο γηραιός αλλά πάντα διορατικός Μέτερνιχ της Αμερικής, ο Χένρι Κίσσινγκερ, ο άλλοτε αρχιτέκτονας της συνάντησης Μάο -Νίξον και της αμερικανοκινεζικής προσέγγισης κατά της ΕΣΣΔ, πρόσφατα, τον Οκτώβριο 2020, συνέκρινε την τωρινή ένταση με εκείνη στις παραμονές του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Κι ο ίδιος ο Πρόεδρος Ζι Σι Πινγκ μίλησε για αποφυγή της “Θουκιδίδειας παγίδας”, της αναπόφευκτης σύγκρουσης ανάμεσα στην ανερχόμενη Σπάρτη και την παρακμασμένη Αθήνα στον Πελοποννησιακό Πόλεμο που την εξιστόρησή του μας χάρισε ο Θουκυδίδης κτήμα εσαεί.
Όλες οι αναλογίες έχουν πάντα τα όριά τους. Οι συγκρούσεις της όψιμης αστικής νεωτερικότητας στον 21ο αιώνα δεν είναι εκείνες της ελληνικής προνεωτερικής αρχαιότητας. Επίσης η σημερινή Κίνα δεν είναι η ανερχόμενη ιμπεριαλιστική Γερμανία σε ανταγωνισμό με την παρακμάζουσα ιμπεριαλιστική Βρετανία. Ούτε η τωρινή Αμερική είναι η παλιά Βρετανία, Αλλά κι ο ιδιόμορφος κοινωνικοοικονομικός σχηματισμός της Κίνας διαμορφώθηκε μέσα από τα πιο αντιφατικά ζιγκ ζαγκ: μια γιγάντια κοινωνική κι αντιιμπεριαλιστική επανάσταση που την έβγαλε από την μισο-αποικιακή εξαθλίωση και τον κατακερματισμό˙ στη συνέχεια οι σπασμοί, οι αντιφάσεις, τα αδιέξοδα του μαοϊκού “σοσιαλισμού σε μια μόνη και καθυστερημένη χώρα”˙, η στροφή μετά το 1978 στην καπιταλιστική παλινόρθωση, το άνοιγμα στην παγκόσμια αγορά, ο κανιβαλισμός των κεκτημένων του επαναστατικού παρελθόντος προς όφελος μιας απίστευτα γοργής οικονομικής ανόδου˙ και τώρα τα νέα αδιέξοδα, εσωτερικά και προπαντός διεθνή, με μια παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία να σπαράσσεται από μια χωρίς προηγούμενο και χωρίς λύση κρίση, με τους ιμπεριαλιστές να θέλουν πάλι να την κατακερματίσουν και να την ξανακάνουν αποικία.
Η Κίνα σαν ο συγκεκριμένος ιστορικά διαμορφωμένος κοινωνικοοικονομικός σχηματισμός δεν είναι σε θέση αντικαταστήσει την Αμερική στη θέση του παγκόσμιου ηγεμόνα.
Η παλιά πρόγνωση του Λέον Τρότσκυ ισχύει σήμερα περισσότερο παρά ποτέ. Ο μόνος που μπορεί να διαδεχθεί την Αμερική είναι ο παγκόσμιος σοσιαλισμός. Μόνον αυτός μπορεί να σώσει και τον λαό της Κίνας και τον λαό της Αμερικής.
Η Αμερική του Τραμπ και του Μπάιντεν βρίσκεται στην Ώρα Μηδέν. Οι προλετάριοι και οι καταπιεσμένοι όλου του κόσμου βρίσκονται στη δική τους προχωρημένη Ώρα. Την ώρα της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης.
17-24 Νοεμβρίου 2020
Προηγούμενο μέρος:
Υποσημειώσεις
