Οι Κεντρικές Τράπεζες αλλάζουν ρότα
του Κώστα Αποστολόπουλου
Ο «μήνας του μέλιτος» για τις καπιταλιστικές αγορές φτάνει σιγά-σιγά στο τέλος του. Αρχίζει να φαίνεται στον ορίζοντα η στιγμή που η κάνουλα που έριξε πρωτοφανείς όγκους χρήματος στις οικονομίες και κυρίως στα πολύ υψηλά εισοδήματα του χρηματιστικού κεφαλαίου κατά την διάρκεια της πανδημίας, αναπόφευκτα θα κλείσει.
Μετά τις ανακοινώσεις της Fed, το πολυσυζητημένο tapering έχει αρχίσει να «αχνοφαίνεται» στο τέρμα του τούνελ, όπερ σημαίνει στο γ’ τρίμηνο του 2023, αντί για το α’ τρίμηνο του 2024.
Πέρα όμως κι από το τέρμα του τούνελ, βρίσκεται ένα… βουνό. Ένα «βουνό» χρεών τα οποία έχουν συσσωρευτεί σε δυσθεώρητα ύψη κατά την διάρκεια της πανδημίας, με τα «ιερατεία» του καπιταλισμού μέχρι στιγμής να μην δείχνουν ικανά να εμφανίσουν λύσεις για την αντιμετώπισή τους.
Το πρόγραμμα QE της Fed για την διατήρηση της οικονομίας εν ζωή για όσο διαρκεί η κρίση του Covid-19 είναι γνωστό πως αγοράζει 120 δις δολάρια χρέους τον μήνα.
Για να γίνουν κατανοητά τα μεγέθη, αρκεί να γίνει μια σύγκριση: πριν από την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η Fed διατηρούσε στο χαρτοφυλάκιο της assets ύψους 900 δις δολαρίων. Η εφαρμογή των προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης στα πρώτα χρόνια της προηγούμενης δεκαετίας, εκτόξευσε αυτό το νούμερο στα 4 τρις δολάρια. Η πανδημία του 2020 διπλασίασε τον αριθμό, στα 8 τρις δολάρια, ενώ αναμένεται, σύμφωνα με το υπάρχον πρόγραμμα, να ξεπεράσει τα 9 τρις δολάρια πριν το τέλος του έτους.
Η πολιτική της Fed η οποία, τηρουμένων των αναλογιών, ακολουθείται και από την ΕΚΤ και άλλες κεντρικές τράπεζες, έχει δύο βασικές επιπτώσεις: η μία είναι η τρομακτική υπερσυγκέντρωση πλούτου στα χέρια των λίγων, την στιγμή που τα εισοδήματα της πλειοψηφίας του κόσμου συρρικνώθηκαν, ανοίγοντας σε πρωτοφανή επίπεδα την ψαλίδα της ταξικής ανισότητας, όπως φαίνεται και στα παρακάτω διαγράμματα.
Όπως αναφέρει το Forbes, μια χούφτα δισεκατομμυριούχων μέσα στο 2020 αύξησαν τις περιουσίες τους κατά 60%, από τα 8 τρις δολάρια στα 13,1 τρις δολάρια, με το περιοδικό να την χαρακτηρίζει ως «την μεγαλύτερη επιτάχυνση πλουτισμού στην ανθρώπινη ιστορία». Και όλ’ αυτά την χρονιά της πανδημίας, όταν εκατομμύρια εργαζόμενοι γνώρισαν στερήσεις και περικοπές στην ποιότητα ζωής τους.
Η δεύτερη επίπτωση της πολιτικής της Fed, είναι μια επισήμανση που δημοσιεύει σε άρθρο της η Wall Street Journal: μετά από την έκδοση ομολογιακού χρέους ύψους 1,7 τρις δολαρίων. Το προηγούμενο έτος, το συνολικό χρέος των αμερικανικών επιχειρήσεων ανέρχεται σε 11,2 τρις δολάρια, δηλαδή στο ήμισυ του αμερικανικού ΑΕΠ.
Τους κινδύνους που εγκυμονεί η απόσυρση του QE κι ενώ έχουν συγκεντρωθεί τέτοια εταιρικά χρέη, μαζί και όποια υφεσιακά φαινόμενα συνεπάγονται από αυτό, την περιγράφει χωρίς περιστροφές ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών, Μπρούνο Λε Μερ, ο οποίος μιλώντας για την αντίστοιχη συνθήκη που επικρατεί στην Ευρώπη, δήλωσε: «Δεν θέλουμε να διακόψουμε απότομα την στήριξή μας και να προκαλέσουμε δεκάδες χιλιάδες χρεοκοπίες»…
Κανένας καπιταλιστής και κανένα κράτος δεν έχει απάντηση μπροστά σε μια χιονοστιβάδα λουκέτων και χρεοκοπιών, σε μια συνακόλουθη ραγδαία εκτίναξη της ανεργίας, και στις πολιτικές και κοινωνικές αναταράξεις που τα παραπάνω αναπόφευκτα θα γεννήσουν.
Κερδοσκόποι όλου του κόσμου ενωθείτε
Αλλά η δημιουργία των βουνών χρέους δεν είναι η μοναδική επίπτωση από την πολιτική της Fed. Η υπερπροσφορά πάμφθηνου χρήματος είναι ονειρική συνθήκη για κάθε είδους κερδοσκοπία, σε εμπορεύματα, ακίνητα, μετοχές και κρυπτονομίσματα.
Οι αποδόσεις σε εταιρικά junk bonds έχουν πέσει σε ιστορικά χαμηλά. Το Bloomberg αναφέρει περίπτωση εταιρείας η οποία προσέφερε 500 εκατ. δολάρια σε junk bonds για την αγορά bitcoin και έλαβε μια «χαριστική» αξιολόγηση από την Moody’s γιατί έχει «πολύ χαμηλό κόστος δανεισμού».
Τα εμπορεύματα, από την άλλη, έχουν βρεθεί στο επίκεντρο της κερδοσκοπίας, με απότομες μεταβολές στις τιμές τους. Τον Μάιο, η ξυλεία στις ΗΠΑ αυξήθηκε σε ιστορικά υψηλά για να «γκρεμιστεί» κατά 41% μέσα στον μήνα. Αντίστοιχες αυξομειώσεις έχουν γνωρίσει οι τιμές του χαλκού, του σιδηρομεταλλεύματος και πιο πρόσφατα του χρυσού. Στα βασικά τρόφιμα όπως σιτηρά, δημητριακά κ.λπ., οι αυξήσεις που έχουν σημειωθεί με την ίδια γεωμετρική πρόοδο που γεμίζουν τις τσέπες των κερδοσκόπων, αδειάζουν και το τραπέζι των λαϊκών οικογενειών.
Στην αγορά των ακινήτων, οι τιμές αυξάνονται με ρυθμούς που συναντά κανείς λίγο πριν το ξέσπασμα της κρίσης του 2008, με το ρεκόρ να ανήκει στη Νέα Ζηλανδία με μια αύξηση 22% την προηγούμενη χρονιά, ενώ οι ΗΠΑ ακολουθούν με 13,5%.
Η Fed και ο διοικητής της Τζερόμ Πάουελ, έχουν δώσει «μάχη» για να αποδείξουν πως μπορούν να έχουν υπό τον έλεγχό τους τον πληθωρισμό.
Η ιστορία θα δείξει αν υπάρχουν άλλα «όπλα» στο συρτάρι της νομισματικής πολιτικής, με τα οποία οι κεντρικοί τραπεζίτες και τα οικονομικά επιτελεία του παγκόσμιου καπιταλισμού, θα επιχειρήσουν να καθυστερήσουν την πυρκαγιά που έχει ξεσπάσει …
Διάγραμμα 1. ΗΠΑ: Το μερίδιο των μισθών ως προς το ΑΕΠ είναι σε πτωτική πορεία τα τελευταία 40 έτη (μπλε καμπύλη). Αντίθετα, τα κέρδη των εταιρειών (κίτρινη καμπύλη), ύστερα από ένα χαμηλό στην πενταετία 1990-95 αυξάνουν συνεχώς.
Διάγραμμα 2. Το μερίδιο του πλουσιότερου 1% στο εθνικό εισόδημα των ΗΠΑ στη διάρκεια των χρόνων 1974 – 2019 (μπλε καμπύλη), έναντι του μερίδιου του φτωχότερου 50% στη διάρκεια αυτών των χρόνων (κίτρινη καμπύλη). Τα στοιχεία είναι προ φόρων. Στη διάρκεια των 45 χρόνων, το φτωχότερο 50%, ο μισός πληθυσμός, είδε τα εισοδήματά του να μειώνονται από το 20% σε κάτω από 14%, ενώ οι πλούσιοι του 1% είδαν τα εισοδήματά τους να ανεβαίνουν από το 11% στο 19%.
