Εντουάρ Λουί, Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ, εκδ. Αντίποδες, 2025, μετάφραση Στέλα Ζουμπουλάκη
Παρουσίαση Κατερίνα Μάτσα
Πρόκειται για ένα καταπληκτικό οδοιπορικό στην ιστορία της ζωής τού αλκοολικού αδελφού τού συγγραφέα Εντουάρ Λουί, γνωστού στο ελληνικό κοινό από την Ιστορία της βίας, Αγώνες και μεταμορφώσεις μιας γυναίκας και άλλα πολύ ενδιαφέροντα βιβλία, σε εξαιρετική, πάντα, μετάφραση της Στέλας Ζουμπουλάκη και στην ωραία έκδοση Αντίποδες.
Ο συγγραφέας γράφει γιατί οφείλει, όπως λέει, να καταλάβει τον αλκοολικό αδελφό του, μολονότι τον απεχθανόταν. Προσπαθεί να απαντήσει στα ερωτήματα τι πήγε στραβά, τι θα μπορούσε να γίνει για να μην καταλήξει ο αδελφός του στον αλκοολισμό, στην κατάρρευση και στο θάνατο στα 38 του χρόνια.
Παιδί πολύ φτωχής οικογένειας της γαλλικής επαρχίας, βίωσε πολύ οδυνηρά τη βία της φτώχειας, της απόρριψης και τελικά του εθισμού. Ο πατέρας δούλευε σκληρά, καταπιεζόταν πολύ στο εργοστάσιο και με τη σειρά του καταπίεζε όλη την οικογένεια. Ήταν ιδιαίτερα σκληρός απέναντι στο μεγάλο γιο της γυναίκας του από τον πρώτο γάμο της. Πολύ δύσκολο παιδί, βίωνε με μεγάλη οδύνη την εγκατάλειψη και την ολοκληρωτική απόρριψη από το βιολογικό πατέρα και συνάμα τις διαρκείς ταπεινώσεις, το χλευασμό, την απαξίωση από το δεύτερο πατέρα στο σπίτι. Αυτό που τον πλήγωνε περισσότερο ήταν ότι η μητέρα του δεν πήρε ποτέ το μέρος του, δεν τον υπερασπίστηκε, δεν αναγνώρισε την αξία του. Συναινούσε τελικά στην κακοποίηση του παιδιού της, κακοποιημένη και η ίδια από τους συζύγους και από την ίδια τη ζωή που ήταν υποχρεωμένη να ζει. Όπως ήταν αναμενόμενο, ο έφηβος άρχισε να δημιουργεί προβλήματα στο σπίτι και στο σχολείο, να βιώνει ακόμα μεγαλύτερη απόρριψη από όλους, να καταφεύγει στο αλκοόλ. «Έπινα για να ξεφύγω και το αλκοόλ έγινε η φυλακή μου» (σελ. 75). Έκανε πολλές προσπάθειες να ξεφύγει απ’ αυτή τη ζωή της μιζέριας, ν’ ανοίξει τα φτερά του και να γίνει σπουδαίος. Ονειρευόταν μια ζωή δόξας αλλά τα όνειρα συγκρούονταν με την πεζή πραγματικότητα, με τη σκληρότητα και τις ταπεινώσεις του πατέρα, με τη σιωπηλή συνενοχή τής μητέρας. Η μητέρα ήταν σκληρή με τα παιδιά της, μετέφερε σ’ αυτά τις δικές της ταπεινώσεις, συμμαχούσε με τον πατέρα για να μεταφέρει στους άλλους τον πόνο που της προκαλούσε έστω για λίγο. Η συνέχεια είναι γνωστή. Εγκατέλειψε το σχολείο και μετά, την οικογένειά του και εγκαταστάθηκε στο σπίτι ενός φίλου, που έπινε κι αυτός, αλλά οι γονείς του τον καλοδέχονταν. Η οικογένεια αντέδρασε με ακόμα μεγαλύτερη βία, μεγαλύτερη απόρριψη. «Να τι είναι η οικογένεια», λέει ο συγγραφέας. «Πρώτα σε διώχνει και μετά σε κατηγορεί που έφυγες». Ο αδελφός συνέχισε να πίνει όλο και πιο πολύ, να έχει τρομακτικές εκρήξεις θυμού, να γίνεται πολύ κακός με όλους. Όταν δεν έπινε, έλεγαν οι πρώην φίλες του μετά το θάνατό του, ήταν ο πιο γλυκός, ο πιο ήρεμος άνθρωπος του κόσμου.
Ο συγγραφέας προσπαθεί να κατανοήσει τις ρίζες του αλκοολισμού τού αδελφού του. «Η ιστορία του αλκοολισμού του αδελφού μου είναι η ιστορία του Τραύματος». Του τραύματος της εγκατάλειψης και της ολοκληρωτικής απόρριψης από το βιολογικό πατέρα, επίσης αλκοολικό. Του τραύματος που αναζωπυρωνόταν και αιμορραγούσε κάθε φορά που βίωνε ένα καινούργιο τραυματισμό, μια καινούργια απόρριψη, μια καινούργια ταπείνωση. Το αλκοόλ ξυπνούσε βία και θλίψη, αλλά ήταν και πηγή μιας κάποιας χαράς, που με τόσο πάθος αναζητούσε στη δυστυχισμένη ζωή του. Έπινε σαν να μην υπάρχει αύριο, αφού η τραυματισμένη ύπαρξη, όπως λέει ο Μπισβάνγκερ της υπαρξιακής ψυχιατρικής, δεν έχει πια παρελθόν, ούτε παρόν, ούτε μέλλον… Το παρόν δεν ήταν παρά η προβολή ενός παλιού εφιάλτη –του αρχικού τραύματος– που ήταν πάντα έτοιμο να επιστρέψει. Η ζωή αυτού του δυστυχισμένου ανθρώπου σφραγίστηκε από το πένθος για τον Πατέρα, τον πατέρα που έχασε, για την αξιοπρέπεια που δεν του επέτρεψαν να έχει, για την προσωπική αξία που δεν του αναγνώρισαν ποτέ, για τη ζωή που ονειρεύτηκε και δεν μπόρεσε να ζήσει. «Ο αδελφός μου κουβαλούσε το πένθος της ζωής που ήταν σίγουρος πως έπρεπε να ζει, μα που κάτι, δεν ήξερε ακριβώς τι, ο κόσμος, η πραγματικότητα, μια κατάρα, του το είχε κλέψει» (σελ. 116).
Μέσα σ’ αυτούς τους όρους εξελίχθηκε ο αλκοολισμός του οδηγώντας αναπόφευκτα στην τελική κατάρρευση και στον πρόωρο θάνατο. Αξίζει αυτό το βιβλίο να διαβαστεί από όλους αυτή την εποχή ιδιαίτερα που τα εξαρτημένα άτομα –βαθιά τραυματισμένοι άνθρωποι- αντιμετωπίζονται από την κυβέρνηση Μητσοτάκη ως ζωές ανάξιες να ζουν, ζωές χαμένες που τους στερείται, με το νόμο 5129/24, ακόμα και το δικαίωμα στη θεραπεία απεξάρτησης.
