80 χρόνια καπιταλιστικής βαρβαρότητας και ιμπεριαλιστικής υποκρισίας
του Άρη Μαραβά
«Οι κυρίαρχες ιδέες κάθε εποχής δεν είναι παρά οι ιδέες της κυρίαρχης τάξης»
— Καρλ Μαρξ, Η Γερμανική Ιδεολογία
Ογδόντα χρόνια πριν, το πρωινό της 6ης Αυγούστου 1945, το αυτοαποκαλούμενο «οπλοστάσιο της δημοκρατίας» πρόσφερε στην ανθρωπότητα το πιο κυνικό δώρο που έχει ποτέ προσφερθεί στο όνομα της «ειρήνης» — την ατομική βόμβα.
Με μια και μόνη διαταγή από την Ουάσινγκτον, περισσότερες από 200.000 ζωές στη Χιροσίμα αφανίστηκαν. Μητέρες ενώθηκαν με την πέτρα. Παιδιά εξαϋλώθηκαν πριν προλάβουν να ανασάνουν. Μια σύγχρονη πόλη έγινε στάχτη και σκιά. Τρεις μέρες αργότερα, η ίδια μοίρα βρήκε το Ναγκασάκι — ακόμη 140.000 ψυχές θυσιασμένες στο βωμό του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Πολλαπλάσια ήταν τα θύματα από τη ραδιενέργεια και τους καρκίνους…
Δεν ήταν λάθος. Δεν ήταν πολεμικό ατύχημα. Δεν ήταν στρατιωτική αναγκαιότητα. Ήταν μαζική τρομοκρατία εκ προμελέτης — σφαγή υπολογισμένη, εκτελεσμένη από μια άρχουσα τάξη μεθυσμένη από την εξουσία και αποφασισμένη να διακηρύξει στον κόσμο ότι μόνο αυτή κρατά τα κλειδιά της απόλυτης καταστροφής. Η Ιαπωνία είχε ήδη ηττηθεί και διαπραγματευόταν την παράδοσή της. Οι βόμβες στόχευαν όχι μόνο έναν ηττημένο αντίπαλο, αλλά και τη Σοβιετική Ένωση — και μέσα από αυτήν, τους εργάτες όλου του κόσμου. Ήταν το εναρκτήριο λάκτισμα του Ψυχρού Πολέμου, ένα μήνυμα τυλιγμένο σε ραδιενεργή φωτιά: «Τολμήστε να μας αντισταθείτε και αυτό θα πάθετε». Οκτώ δεκαετίες μετά, κανένα δικαστήριο δεν τους κλήτευσε, καμία αποζημίωση δεν πληρώθηκε, και καμία Δίκη δεν πραγματοποιήθηκε.
Η Λογική του Καπιταλισμού: Θάνατος κατ’ Εντολή
Η ατομική βόμβα δεν ήταν αποτέλεσμα «επιστήμης που τρελάθηκε» ούτε αναπόφευκτης πολεμικής επιλογής. Ήταν το λογικό προϊόν ενός συστήματος που βάζει το κέρδος πάνω από τη ζωή, που αντιμετωπίζει τον άνθρωπο σαν «παράπλευρη ζημία», σαν αναλώσιμο εμπόρευμα στο δρόμο προς τις αγορές, τις πρώτες ύλες και τα στρατηγικά πλεονεκτήματα.
Στον πόλεμο του καπιταλισμού, η άρχουσα τάξη δεν πεθαίνει ποτέ στα χαρακώματα. Τα θύματα είναι πάντα οι φτωχοί, οι εργάτες, οι αποικιοκρατούμενοι — καμένοι ζωντανοί στις πυρκαγιές, θαμμένοι κάτω από ερείπια ή αφημένοι να λιμοκτονήσουν στα συντρίμμια. Η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι ήταν η πιο καθαρή απόδειξη μιας αλήθειας τόσο παλιάς όσο και οι αυτοκρατορίες: το αίμα των πολλών ποτίζει τον πλούτο των λίγων.
Η απόφαση να εξαφανιστούν με τη βόμβα η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι ήρθε από την κορυφή του αμερικανικού καπιταλιστικού κράτους — από τον Πρόεδρο Χάρι Σ. Τρούμαν, το Πεντάγωνο και τις αίθουσες συνεδριάσεων της Γουόλ Στριτ. Ήταν στρατιωτική και ταυτόχρονα πολιτική: να επιβάλει την αμερικανική κυριαρχία στον μεταπολεμικό κόσμο και να πειθαρχήσει κάθε αντίπαλο — και πάνω απ’ όλα, τη Σοβιετική Ένωση. Οι πυρηνικές εκρήξεις δεν σήμαναν το τέλος του πολέμου, αλλά την αρχή μιας παγκόσμιας τάξης βασισμένης στον πυρηνικό εκβιασμό.
Ακόμα και σήμερα, η ίδια φρικτή λογική παραμένει ενεργή. Η πυρηνική δομή των ΗΠΑ επιτρέπει «πρώτο πλήγμα». Οι αμερικανικές βόμβες και βάσεις υπάρχουν σαν δαμόκλειος σπάθη πάνω και γύρω από ολόκληρο τον πλανήτη. Το πολεμικό κόστος καταπίνει τρις δολάρια, ενώ νοσοκομεία καταρρέουν και οι άστεγοι παγώνουν. Και παρόλα αυτά, η Ουάσινγκτον διακηρύσσει στον κόσμο «ανθρώπινα δικαιώματα» και «δημοκρατία».
Η Υποκρισία της «Δημοκρατικής» Υπεροχής
Ποιο δικαίωμα έχουν οι ΗΠΑ να καταδικάζουν άλλες χώρες για πυρηνικά όπλα, όταν δεν έχουν ποτέ αποκηρύξει τα δικά τους — και όταν είναι η μόνη χώρα που τα έχει πράγματι χρησιμοποιήσει; Καμία.
Ποια ηθική αυθεντία έχουν να διακηρύσσουν την ειρήνη, όταν εισβάλλουν, επιβάλλουν κυρώσεις και αποσταθεροποιούν κατά το δοκούν — το Ιράκ, τη Λιβύη, το Βιετνάμ, το Αφγανιστάν, την Κορέα, την Παλαιστίνη;
Ποια δικαιοσύνη υπάρχει σε μια παγκόσμια τάξη όπου ο αρχιτέκτονας της πυρηνικής τρομοκρατίας κάθεται στην κορυφή του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, ασκεί βέτο και καλύπτει τόσο τα δικά του εγκλήματα όσο και των συμμάχων του;
Μόνο στον ανεστραμμένο κόσμο της αστικής ηθικής -όπου ο καπιταλισμός είναι αιώνιος, ο ιμπεριαλισμός είναι τάξη, και η γενοκτονία ονομάζεται «παράπλευρη ζημία»- υπάρχει τέτοια ατιμωρησία. Αλλά κανένα ψέμα δεν ζει για πάντα.
Από τις Πυρκαγιές στους Μανιταρόμορφους Καπνούς
Οι βόμβες ήταν πρωτοφανείς σε ισχύ — αλλά όχι σε ηθική. Χρόνια πριν τον Αύγουστο του 1945, όλες οι μεγάλες δυνάμεις είχαν ήδη νομιμοποιήσει τη μαζική σφαγή αμάχων: με τη σφαγή της Νανκίν από την Ιαπωνία, με έως και 300.000 Κινέζους αμάχους και αιχμαλώτους σφαγιασμένους, με το ναζιστικό «Μπλιτς» που σκότωσε δεκάδες χιλιάδες στη Βρετανία, με τους αμερικανο-βρετανικούς εμπρηστικούς βομβαρδισμούς της Δρέσδης και του Τόκιο, που δημιούργησαν πύρινες λαίλαπες και έπνιξαν ανθρώπους καθώς όλο το οξυγόνο καταναλώθηκε. Στις 10 Μαρτίου 1945, αμερικανικά βομβαρδιστικά ισοπέδωσαν το ανατολικό Τόκιο, σκοτώνοντας έως και 100.000 ανθρώπους -περισσότερους από τη Χιροσίμα!- χωρίς κανέναν ενδοιασμό. Τα πυρηνικά όπλα δεν έφεραν ηθική ρήξη, αλλά μια πιο «αποτελεσματική» εκδοχή του ίδιου ιμπεριαλιστικού στόχου.
Πυρηνικό Μονοπώλιο, Πυρηνική Παράνοια
Από την αρχή, τα πυρηνικά όπλα δεν υπήρξαν ποτέ «αποτρεπτικά» στα χέρια καπιταλιστικών κρατών. Ήταν και είναι εργαλεία που χρησιμοποιούνται όποτε το απαιτούν τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης. Το αμερικανικό μονοπώλιο κράτησε μόλις τέσσερα χρόνια πριν η Σοβιετική Ένωση δοκιμάσει τη δική της βόμβα το 1949. Το 1952, η Ουάσινγκτον διέθετε ήδη βόμβα υδρογόνου 450 φορές ισχυρότερη από του Ναγκασάκι.
Οι φυσικοί Ενρίκο Φέρμι και Ιζίδορ Ράμπι διαπίστωσαν ότι τα θερμοπυρηνικά όπλα διαθέτουν «απεριόριστη καταστροφική ισχύ». Ο πυρηνικός ανταγωνισμός έγινε η επιτομή της ιμπεριαλιστικής λογικής: αν η καταστροφή δεν έχει όρια, δεν πρέπει να έχει ούτε η προετοιμασία μας για αυτήν.
Σήμερα, εννέα κράτη με πυρηνικά —ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Γαλλία, Βρετανία, Ινδία, Πακιστάν, Ισραήλ, Βόρεια Κορέα— «εκσυγχρονίζουν» τα οπλοστάσιά τους. Διαθέτουν συνολικά πάνω από 12.000 πυρηνικές κεφαλές, σχεδόν 4.000 από τις οποίες είναι επιχειρησιακά ανεπτυγμένες, ενώ περίπου 2.100 βρίσκονται σε κατάσταση άμεσης εκτόξευσης. Η συμφωνία New START, το τελευταίο νομικό όριο στις στρατηγικές κεφαλές ΗΠΑ και Ρωσίας, λήγει το 2026 — και καμία πλευρά δεν δείχνει διάθεση ανανέωσης.
Από τη Χιροσίμα στη Γάζα: το Ίδιο Ιμπεριαλιστικό Χέρι
Ογδόντα χρόνια μετά, τα ίδια χέρια που πάτησαν το κουμπί στη Χιροσίμα αιωρούνται ακόμη πάνω από την ανθρωπότητα. Η ίδια άρχουσα τάξη που αποτεφρώνει Ιάπωνες αμάχους, σήμερα μιλά για «ανθρωπιστικές επεμβάσεις» ενώ εξοπλίζει γενοκτονικούς πολέμους — στη Γάζα, την Υεμένη, την Ουκρανία.
Τουλάχιστον ένας Ισραηλινός υπουργός έχει καλέσει ανοιχτά για ρίψη ατομικής βόμβας στη Γάζα. Δεν είναι εξαίρεση· είναι η ίδια ψυχρή λογική που ζύγισε τις ζωές Κορεατών καταναγκαστικών εργατών στη Χιροσίμα απέναντι στο «γεωπολιτικό μήνυμα» προς τη Μόσχα. Είναι η ίδια περιφρόνηση για την ανθρώπινη ζωή που επιτρέπει στους Αμερικανούς προέδρους να καταδικάζουν την «τρομοκρατία» ενώ προμηθεύουν τις βόμβες που ισοπεδώνουν νοσοκομεία και σχολεία.
Η πυρηνική σκιά δεν είναι κατάλοιπο του Ψυχρού Πολέμου· είναι η μόνιμη σιλουέτα της καπιταλιστικής κυριαρχίας. Όσο το κέρδος και η εξουσία καθορίζουν τις τύχες των εθνών, το κουμπί θα παραμένει σε εμβέλεια — και οι στόχοι θα είναι πάντα η εργατική τάξη και ο λαός, είτε στη Χιροσίμα είτε στο Χαν Γιούνις, είτε οπουδήποτε αλλού.
Η Δύναμη που Μπορεί να το Τελειώσει
Η εργατική τάξη δεν έχει κανένα συμφέρον από τον πυρηνικό πόλεμο. Δεν κερδίζει τίποτα από τις αυτοκρατορίες, από τα κέρδη της Boeing ή της Raytheon, από το γόητρο της «αποτροπής». Οι εργάτες είναι αυτοί που αιμορραγούν στα πεδία των μαχών, που σκαλίζουν τα ερείπια, που θάβουν τα παιδιά τους δεκαετίες μετά την έκρηξη από καρκίνους και δυσμορφίες.
Αλλά κρατούν και το κλειδί για να τελειώσουν όλα αυτά. Όχι με εκκλήσεις στους ίδιους εγκληματίες που σχεδίασαν τη Χιροσίμα, αλλά με επαναστατική οργάνωση, διεθνιστική αλληλεγγύη και πάλη για την ανατροπή του συστήματος που κάνει αναπόφευκτα τέτοια όπλα.
Όπως έγραψε ο Λέων Τρότσκι το 1938: «Η ιστορική κρίση της ανθρωπότητας ανάγεται στην κρίση της επαναστατικής ηγεσίας». Ο δρόμος από τη Χιροσίμα σε έναν κόσμο χωρίς πυρηνικό τρόμο είναι ο δρόμος της σοσιαλιστικής επανάστασης — της κατάληψης της εξουσίας από την εργατική τάξη, της κατάργησης του ιδιωτικού κέρδους και της οικοδόμησης μιας κοινωνίας όπου η επιστήμη υπηρετεί τη ζωή και όχι τον θάνατο.
Από τις Στάχτες, το Μέλλον
Η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι δεν είναι ασπρόμαυρες τραγωδίες ενός χαμένου αιώνα. Είναι προειδοποιήσεις γραμμένες με σάρκα και οστά: Αυτό θα πάθεις. Κάθε παιδί που γεννιέται στη σκιά μιας βάσης, κάθε σχολείο που υποχρηματοδοτείται ενώ οι πυρηνικές αποθήκες γεμίζουν, κάθε «ανθρωπιστικός» πόλεμος είναι συνέχεια της ίδιας λογικής.
Το αίμα των 400.000 θυμάτων απαιτεί όχι μόνο μνήμη, αλλά και δικαιοσύνη — και αυτή η δικαιοσύνη απαιτεί την κατάργηση του συστήματος που τους δολοφόνησε. Αυτό το σύστημα είναι ο καπιταλισμός. Η εναλλακτική είναι ο σοσιαλισμός.
Ογδόντα χρόνια μετά, το καθήκον μας μένει αμετάβλητο: να χτίσουμε τα πολιτικά όργανα της επαναστατικής εργατικής τάξης, να ενώσουμε τους αγώνες ενάντια στον πόλεμο, την καταπίεση και την εκμετάλλευση σε έναν ενιαίο παγκόσμιο αγώνα για την απελευθέρωση.
Οι hibakusha, οι επιζώντες της Χιροσίμα, μετέφεραν το μήνυμά τους στις επόμενες γενιές: Ποτέ ξανά. Η τιμή προς αυτούς δεν είναι τα δάκρυα ή τα μνημεία μόνο, αλλά η επαναστατική καθαρότητα και δράση.
