Βιβλιοπαρουσίαση από την Κατερίνα Μάτσα
ΛΙΛΙΑΝ ΤΥΡΑΜ, Η ΛΕΥΚΗ ΣΚΕΨΗ, Μεταφρ. Άγγελος Μουταφίδης, εκδ. Αντίποδες, 2025
Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό βιβλίο ενάντια στο ρατσισμό, εξαιρετικά τεκμηριωμένο, με πλούσια βιβλιογραφία. Στις σελίδες του ο συγγραφέας αφηγείται την ιστορία της λευκής σκέψης, που εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο, ταυτίζοντας τη λευκή κυριαρχία με τη λευκή ανωτερότητα, όπως και την ανδρική κυριαρχία με την ανδρική ανωτερότητα.
Ο συγγραφέας Λίλιαν Τυράμ, με καταγωγή από τη Γουαδελούπη, είναι πρώην ποδοσφαιριστής, που μαζί με τη γαλλική ομάδα κατέκτησε το παγκόσμιο κύπελο του 1998 και το πανευρωπαϊκό πρωτάθλημα του 2000. Σήμερα είναι επίτιμος διδάκτορας ανθρωπιστικών σπουδών σε πολλά πανεπιστήμια (Στοκχόλμης, Γλασκώβης κ.α.).
«Η λευκή σκέψη δεν ταυτίζεται με τη σκέψη αποκλειστικά των λευκών. Και οι μη λευκοί έχουν ενσωματώσει τη σκέψη που αποκαλώ λευκή… Η λευκή σκέψη είναι ένας τρόπος ύπαρξης στον κόσμο που ανάγεται τουλάχιστον στην εποχή των Σταυροφοριών» (σελ. 22). Η λευκή σκέψη έχει κατασκευάσει μια μυθολογία που αποτελεί τη βάση της λευκής ταυτότητας. Μπορεί ακόμα και να απεχθάνεται τις ρατσιστικές προκαταλήψεις, αλλά συμβάλει με τη στάση της και με την αδράνειά της στη λευκή κυριαρχία.
Ο όρος «λευκός» με τη φυλετική έννοια εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε έγγραφο στις Αντίλλες το 1673 και είχε σαν στόχο να απαγορεύσει στους λευκούς να κάνουν παιδιά με τους μαύρους. Δέκα χρόνια αργότερα, ο όρος «φυλή» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον ιατροφιλόσοφο και περιηγητή Φρανσουά Μπερνιέ με στόχο την ταξινόμηση της ανθρωπότητας. Έκτοτε, στο όνομα της φυλής και «της τελειότερης όλων, της λευκής φυλής» διαπράχθηκαν τα πιο τρομερά εγκλήματα. Κανείς δεν δικαιούται να τα ξεχνά. Ανάμεσα σε αυτά συγκαταλέγονται και οι «ανθρώπινοι ζωολογικοί κήποι», που λειτουργούσαν από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι το 1930 περίπου, επιδεικνύοντας «αγρίους» στα κλουβιά τους, σκλάβους από τις κατακτημένες χώρες, με εισιτήριο για τους θεατές.
Η έννοια της «ανώτερης φυλής» υποστηρίζεται και διατυπώνεται πραγματικά σε ένα κείμενο που δημοσιεύεται μεταξύ 1853 και 1885, το “Essai sur l inegalite des races humaines” του Arthur de Gobineau. Η φυλετική ανθρωπολογία ήταν ανέκαθεν περιθωριακή, αλλά αξιοποιήθηκε πολιτικά. Πέντε χρόνια μετά την κατάργηση της δουλείας στη Γαλλία, ο Γκομπινώ ζητούσε να διατηρηθούν οι ιεραρχίες… Βέβαια η έννοια των ανθρώπινων φυλών δεν έχει καμιά επιστημονική εγκυρότητα σήμερα. Από τότε που εμφανίστηκε ο homo sapiens στην Αφρική, πριν 300.000 χρόνια, ανήκουμε όλοι στην ίδια φυλή. Όμως στο όνομα της ανωτερότητας της λευκής φυλής η λευκή σκέψη με την αποικιοκρατία έκανε πράξη το όραμά της. Η Γαλλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, το Βέλγιο, η Βρετανία και γενικά ο Δυτικός Κόσμος διέπραξαν τρομακτικά εγκλήματα στις αποικίες τους. «Πόσα και πόσα στρατιωτικά πραξικοπήματα, κατασταλτικά μέτρα, φυλακίσεις, εκτελέσεις δεν υποδαυλίστηκαν, υποστηρίχθηκαν και χρηματοδοτήθηκαν από την 5η Δημοκρατία; Πόσοι και πόσοι ηγέτες που κρίθηκαν «ασυμβίβαστοι» με τα συμφέροντα της Δύσης δεν περιθωριοποιήθηκαν, ή και δολοφονήθηκαν, παντού στον πλανήτη: ο Σεκού Τουρέ στη Γουϊνέα, ο Τομά Σανκαρά στην Μπουρκίνα Φάσο, ο Συλβάνους Ολύμπιο στο Τόγκο, ο Πατρίς Λουμούμπα στο Ζαῒρ, ο Σαλβαντόρ Αλιέντε στη Χιλή…» (σελ.105).
Η ανθρωπότητα σήμερα έχει πληθυσμό λίγο πάνω από 7 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Σε αυτό τον πληθυσμό η Δύση αντιπροσωπεύει μόλις το 16,6%! «Τα 800 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν με κάτω από 1,90 δολάρια τη μέρα είναι όλα μη-λευκά. Το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού που δεν έχει πρόσβαση σε πόσιμο νερό απαρτίζεται αποκλειστικά από μη λευκούς. Οι 70 εκατ. άνθρωποι που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη γη τους και να καταφύγουν αλλού λόγω συρράξεων που μάστιζαν τον πλανήτη το 2017 είναι στη πλειονότητά τους μη λευκοί. Μια χούφτα δισεκατομμυριούχοι -26 για να είμαστε ακριβείς, εκ των οποίων μόνο δύο γυναίκες-κατέχουν όσο πλούτο αναλογεί στο φτωχότερο ήμισυ της ανθρωπότητας, δηλαδή σε 3,8 δισεκατομμύρια άτομα. Από τους 26 πιο πλούσιους του πλανήτη, οι 18 δηλαδή περί το 70% είναι λευκοί Δυτικοί. (σελ. 234)
Το βιβλίο καταλήγει υπογραμμίζοντας την ανάγκη της αμφισβήτησης της Λευκής Σκέψης, της πάλης ενάντια στο ρατσισμό, για την ανθρώπινη αλληλεγγύη, για την υπεράσπιση της μόνης ταυτότητας που μετράει: της ανθρώπινης. Το Εγώ είναι Εμείς. Για να πάψουν οι λευκοί να είναι αιχμάλωτοι της λευκότητάς τους, όπως έλεγε ο σπουδαίος Μαρτινικέζος επαναστάτης ψυχίατρος Φραντς Φανόν.
