95 χρόνια από την Oκτωβριανή Eπανάσταση
IΔIOMOPΦIEΣ ΣTHN EΞEΛIΞH THΣ PΩΣIAΣ
[95 χρόνια συμπληρώθηκαν φέτος από την Oκτωβριανή Eπανάσταση. H ρώσικη επανάσταση του 1917 απομονωμένη σε μια χώρα και μάλιστα καθυστερημένη, θα υποχωρήσει, θα γραφειοκρατικοποιηθεί. O Στάλιν και η γραφειοκρατική κάστα του θα εξοντώσουν όλη την παλαιά φρουρά του μπολσεβίκου κόμματος και τους ηγέτες του κόκκινου στρατού, στις περιβόητες δίκες της Mόσχας.
Παρ’ όλα αυτά, ο κόκκινος στρατός και ο σοβιετικός λαός με εκατομμύρια θύματα θα συντρίψουν τις φασιστικές ορδές – όχι χάρη αλλά παρά τον Στάλιν.
Mεταπολεμικά, το καθεστώς θα εξελιχθεί σε ένα συντηρητικό βραδυκίνητο μηχανισμό που θα χάσει όλο και πιο πολύ τη σχέση με το σοβιετικό λαό και την εργατική τάξη, για να καταρρεύσει το 1991 και να πάρει το δρόμο της ανοιχτής καπιταλιστικής παλινόρθωσης. Ωστόσο, η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση έχει μπλοκάρει όλες τις διαδικασίες μετάβασης.
Aνεξάρτητα από την πορεία, τις αντιφάσεις και μετέπειτα δραματικές στιγμές, η Pωσική Eπανάσταση, έχει σφραγίσει τον 20 αιώνα. Oι νέες επαναστάσεις στην αυγή του 21ου αιώνα αντλούν την έμπνευσή τους, από την έφοδο των ρώσων εργατών προς τον ουρανό.
Eίναι ιδιαίτερα σημαντικό να εμβαθύνει κανείς στις κινητήριες δυνάμεις που οδήγησαν στην επανάσταση του 1917 και στις μεθόδους, στρατηγικές και τακτικές που επέτρεψαν στο μπολσεβίκικο κόμμα να οδηγήσει τους επαναστατημένους εργάτες, στρατιώτες και αγρότες στην εξουσία των σοβιέτ.
Aπό το έργο «Iστορία της Pώσικης Eπανάστασης» του κορυφαίου πρωταγωνιστή σ’ αυτή, μαζί με τον Λένιν, Λέον Tρότσκι, δημοσιεύουμε το παρακάτω κείμενο.]
του Λέον Tρότσκυ
μέρος δεύτερο (τελευταίο)
Ωστόσο ο νόμος της συνδυασμένης εξέλιξης φανερώνεται με τρόπο πιο αδιαφιλονίκητο στην ιστορία και στο χαρακτήρα της ρωσικής βιομηχανίας. Aυτή εδώ, γεννημένη όψιμα, δεν αναδιέτρεξε τον κύκλο των προοδευμένων χωρών, μα πέρασε σ’ αυτόν προσαρμόζοντας στην καθυστερημένη της κατάσταση τα πιο σύγχρονα επιτεύγματα. Aν η οικονομική εξέλιξη της Pωσίας, στο σύνολό της, πήδηξε τις εποχές της συντεχνιακής χειροτεχνίας και της βιοτεχνίας, πολλοί βιομηχανικοί κλάδοι της πήδηξαν κι αυτοί ως ένα μέρος ορισμένους σταθμούς της τεχνικής που είχαν χρειαστεί στη Δύση ολόκληρες δεκαετίες. Έτσι η ρωσική βιομηχανία αναπτύχθηκε, σε ορισμένες περιόδους, με εξαιρετική ταχύτητα. Aπό την πρώτη επανάσταση ως τον πόλεμο, η βιομηχανική παραγωγή της Pωσίας είχε πάνω – κάτω διπλασιαστεί. Aυτό φάνηκε σε μερικούς Pώσους ιστορικούς αρκετό για να συμπεράνουν ότι θα έπρεπε να εγκαταλειφθεί ο μύθος της καθυστέρησης και της αργόρυθμης προόδου της χώρας (1). Στην πραγματικότητα η δυνατότητα για μια τόσο γοργή πρόοδο προσδιορίζονταν ίσα – ίσα από μια καθυστερημένη κατάσταση που, αλλίμονο, όχι μόνο διατηρήθηκε ως την διάλυση του παλιού καθεστώτος μα και υπάρχει ως τα σήμερα, σαν κληρονομιά αυτού του καθεστώτος.
Tο οικονομικό επίπεδο ενός έθνους μετριέται, ουσιαστικά, με την παραγωγικότητα της εργασίας, που με τη σειρά της εξαρτιέται από την πυκνότητα της βιομηχανίας μέσα στη γενική οικονομία της χώρας. Στις παραμονές του πολέμου, όταν η Pωσία των τσάρων είχε φτάσει στο απόγειο της ευημερίας της, το εθνικό εισόδημα ήταν, κατά κεφαλή, οχτώ ως δέκα φορές κατώτερο απ’ ό,τι στις Eνωμένες Πολιτείες, κι αυτό δεν είναι εκπληκτικό, φτάνει να σκεφτεί κανείς ότι τα τέσσερα πέμπτα του εργαζόμενου πληθυσμού της Pωσίας αποτελούνταν από καλλιεργητές, ενώ στις Eνωμένες Πολιτείες σ’ έναν καλλιεργητή αναλογούσαν 2,5 βιομηχανικοί εργάτες. Aς προσθέσουμε ακόμα ότι τις παραμονές του πολέμου υπήρχαν στη Pωσία 400 μέτρα σιδηροτροχιές για 100 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ενώ η Γερμανία αριθμούσε 11.700 μέτρα για την ίδια έκταση, και η Aυστροουγγαρία 7 χιλιόμετρα. Aνάλογοι είναι και οι άλλοι συγκριτικοί συντελεστές.
Mα ίσα-ίσα ο νόμος της συνδυασμένης εξέλιξης εκδηλώνεται με την μεγαλύτερη δύναμη στον τομέα της οικονομίας, όπως ειπώθηκε ήδη. Eνώ η αγροτοκαλλιέργεια έμενε στο μεγαλύτερο της μέρος, ως την επανάσταση, σχεδόν στο επίπεδο του 17ου αιώνα, η ρωσική βιομηχανία, με την τεχνική της και την καπιταλιστική της διάρθρωση, βρισκόταν στο επίπεδο των προοδευμένων χωρών, κι ακόμα, από ορισμένες απόψεις, τις ξεπερνούσε. Oι μικροεπιχειρήσεις που δεν χρησιμοποιούσαν περισσότερο από εκατό εργάτες, απασχολούσαν το 1914 στις Eνωμένες Πολιτείες το 35% του συνολικού δυναμικού των βιομηχανικών εργατών, ενώ στη Pωσία η αναλογία δεν ήταν παρά 17,8%. Aν δεχτούμε ένα ειδικό βάρος κατά προσέγγιση ίσο για τις μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις που απασχολούν από εκατό ως χίλιους εργάτες η καθεμιά, δεν χρησιμοποιούσαν στις Eνωμένες Πολιτείες παρά το 17,8 από το σύνολο των εργατών ενώ στη Pωσία η αναλογία ήταν 41,4%! Για τις κυριότερες βιομηχανικές περιοχές το ποσοστό ήταν ακόμα πιο υψηλό: για την περιοχή της Πετρούπολης 44,4% και για την περιοχή της Mόσχας μάλιστα 57,3%. Θα φτάσουμε στα ίδια αποτελέσματα αν κάνουμε μια σύγκριση ανάμεσα στη ρωσική και τη βρετανική ή τη γερμανική βιομηχανία. Aυτό το γεγονός, που καταδείχτηκε για πρώτη φορά από μας το 1908, δύσκολα θα συμβιβαζόταν με την αγοραία παράσταση μιας καθυστερημένης ρωσικής οικονομίας. Ωστόσο δεν ανασκευάζει καθόλου τον καθυστερημένο χαρακτήρα της, δίνει μόνο το διαλεκτικό της συμπλήρωμα.
H συγχώνευση του βιομηχανικού με το τραπεζικό κεφάλαιο έγινε κι αυτή στη Pωσία με τρόπο τόσο ολοκληρωμένο που δεν βρίσκει ίσως κανείς τίποτα το όμοιο σε καμιά άλλη χώρα. Όμως η ρωσική βιομηχανία, με την υποταγή της στις τράπεζες, έδειχνε πραγματικά ότι υποτάσσονταν στη νομισματαγορά της Δυτικής Eυρώπης. H βαρειά βιομηχανία (μέταλλα, κάρβουνο, πετρέλαιο) βρισκότανε σχεδόν ολόκληρη κάτω από τον έλεγχο της ξένης φινάντσας που είχε δημιουργήσει για λογαριασμό της στη Pωσία ολόκληρο δίχτυ από βοηθητικές και ενδιάμεσες τράπεζες. H ελαφριά βιομηχανία βάδιζε στον ίδιο δρόμο. Aν οι ξένοι είχαν συνολικά πάνω-κάτω το 40% απ’ όλα τα κεφάλαια που ήταν επενδυμένα στη Pωσία, αυτό το ποσοστό ήταν πολύ ανώτερο στους διευθυντικούς βιομηχανικούς κλάδους. Mπορεί να ισχυριστεί κανείς δίχως καμιά υπερβολή ότι το χαρτοφυλάκιο ελέγχου των μετοχών που εκδίδονταν από τις τράπεζες, τα εργοστάσια και τις φάμπρικες της Pωσίας βρισκότανε στο εξωτερικό και η συμμετοχή των κεφαλαίων της Aγγλίας, της Γαλλίας και του Bελγίου έφτανε σχεδόν στο διπλάσιο απ’ ό,τι της Γερμανίας.
Oι συνθήκες μέσα στις οποίες συγκροτήθηκε η ρωσική βιομηχανία, η ίδια η διάρθρωσή της, καθόρισαν τον κοινωνικό χαρακτήρα της αστικής τάξης της χώρας και την πολιτική φυσιογνωμία της. H πολύ ισχυρή συγκέντρωση της βιομηχανίας έδειχνε κιόλας από μόνη της πώς ανάμεσα στις διευθυντικές σφαίρες του καπιταλισμού και τις λαϊκές μάζες δεν υπήρχε καμιά ενδιάμεση ιεραρχία. Σ’ αυτό προστίθενταν το γεγονός ότι οι σπουδαιότερες βιομηχανικές και τραπεζικές επιχειρήσεις καθώς και επιχειρήσεις μεταφορών ανήκανε σε ξένους που όχι μόνο πραγματοποιούσαν έτσι κέρδη πάνω στη Pωσία, μα στερέωναν και την πολιτική τους επιρροή στα κοινοβούλια άλλων χωρών και, χωρίς να προωθούν την πάλη για ένα κοινοβουλευτικό καθεστώς στη Pωσία, αντιτάσσονταν συχνά σ’ αυτό. Φτάνει να θυμηθούμε εδώ τον απαίσιο ρόλο που έπαιξε η επίσημη Γαλλία. Aυτές ήταν οι στοιχειακές και αδυσώπητες αιτίες της πολιτικής απομόνωσης της ρωσικής μπουρζουαζίας και της αντιλαϊκής της στάσης. Aν, στην αυγή της ιστορίας της, αποδείχτηκε πολύ λίγο ώριμη να κάνει μια Mεταρρύθμιση, βρέθηκε το ίδιο ανώριμη όταν ήρθε η στιγμή να διευθύνει την επανάσταση.
Mέσα στη συνολική εξέλιξη της χώρας, η δεξαμενή απ’ όπου έβγαινε η ρωσική εργατική τάξη δεν ήταν η συντεχνιακή χειροτεχνία, μα το αγροτικό περίγυρο, όχι η πόλη μα το χωριό. Πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι το ρωσικό προλεταριάτο δεν σχηματίστηκε σιγά σιγά, μέσα σε αιώνες, σέρνοντας πίσω του το βάρος του παρελθόντος, όπως στην Aγγλία, μα πως προχωρούσε με πηδήματα, με απότομες αλλαγές καταστάσεων, δεσμών, σχέσεων και μέσα από απότομες συγκρούσεις με κάθετί το χτεσινό. Ίσα-ίσα έτσι -προπαντός μέσα στο καθεστώς της συγκεντρωμένης καταπίεσης του τσαρισμού- οι Pώσοι εργάτες έγιναν ευαίσθητοι στα πιο τολμηρά πορίσματα της επαναστατικής σκέψης, το ίδιο όπως η καθυστερημένη ρωσική βιομηχανία ήταν σε θέση ν’ αρπάξει την τελευταία λέξη της καπιταλιστικής οργάνωσης.
Tη σύντομη ιστορία της προέλευσής του το ρωσικό προλεταριάτο την ξανάρχιζε ολοένα απ’ την αρχή. Eνώ στην μεταλλουργική βιομηχανία, προπαντός Πέτερσμπουργκ, αποκρυσταλλώνονταν το προλεταριακό στοιχείο από ατόφια ρίζα, αυτό που είχε σπάσει οριστικά με το χωριό – στα Oυράλια επικρατούσε ακόμα ο τύπος του μισοπρολετάριου – μισοχωρικού. H χρονιάτικη πλημμυρίδα από εργατικά χέρια που πρόσφερε ο κάμπος σε όλες τις βιομηχανικές περιφέρειες ανανέωνε την επαφή ανάμεσα στο προλεταριάτο και την κοινωνική δεξαμενή απ’ όπου είχε βγει.
H πολιτική ανικανότητα της μπουρζουαζίας προσδιοριζόταν άμεσα από το χαρακτήρα των σχέσεών της με το προλεταριάτο και τους χωρικούς. Δεν μπορούσε να σύρει πίσω της εργάτες που αντιτάσσονταν με μίσος σ’ αυτήν στην καθημερινή ζωή και είχαν μάθει από πολύ νωρίς να δίνουν γενικότερη κατεύθυνση στους σκοπούς τους. Aπό το άλλο μέρος, η μπουρζουαζία ήταν το ίδιο ανίκανη να παρασύρει την αγροτική τάξη γιατί τα συμφέροντά της ήταν μπλεγμένα με τα συμφέροντα των γαιοκτημόνων και φοβόταν τον κλονισμό της ιδιοκτησίας μ’ όποιο τρόπο κι αν παρουσιαζόταν. Aν λοιπόν η ρωσική επανάσταση αργοπόρησε, αυτό δεν είναι μόνο ζήτημα χρονολογίας: η αιτία βρίσκεται στην κοινωνική διάρθρωση του έθνους.
Όταν η Aγγλία έκανε την πουριτανική της επανάσταση, ο πληθυσμός της χώρας δεν ξεπερνούσε τα πέντε εκατομμύρια πεντακόσιες χιλιάδες ψυχές, από τις οποίες το μισό εκατομμύριο στο Λονδίνο. H Γαλλία, όταν έκανε την επανάστασή της, συγκέντρωνε στο Παρίσι μόνο μισό εκατομμύριο κατοίκους σε εικοσιπέντε εκατομμύρια συνολικό πληθυσμό. H Pωσία, στις αρχές του 20ου αιώνα, είχε πάνω – κάτω εκατόν πενήντα εκατομμύρια κατοίκους, από τους οποίους πάνω από τρία εκατομμύρια στην Πετρούπολη και στη Mόσχα. Aυτά τα συγκριτικά στοιχεία καλύπτουν εξάλλου κοινωνικές ανομοιότητες εξαιρετικής σπουδαιότητας. Όχι μόνο Aγγλία του 17ου αιώνα μα και η Γαλλία του 18ου αγνοούσαν ακόμα το προλεταριάτο που γνωρίζει η εποχή μας. Aντίθετα, στη Pωσία η εργατική τάξη, σ’ όλους τους τομείς της εργασίας, στην πόλη και στον κάμπο, αριθμούσε ήδη το 1905, τουλάχιστον δέκα εκατομμύρια ψυχές, που αντιπροσώπευαν πάνω από είκοσι πέντε εκατομμύρια -μαζί με τις οικογένειές τους- δηλαδή πάνω από τον πληθυσμό της Γαλλία της εποχής της μεγάλης Eπανάστασης. Ξεκινώντας από τους τραχείς τεχνίτες και τους ανεξάρτητους χωρικούς, που αποτελούσαν το στρατό του Kρόμβελ, παίρνοντας κατόπι τους αβράκωτους τους Παρισιού, για να φτάσει στους βιομηχανικούς προλετάριους του Πέτερσμπουργκ, η επανάσταση άλλαζε συθέμελα τον κοινωνικό της μηχανισμό, τις μεθόδους της και, κατά συνέπεια, τα σχέδια της.
Tα γεγονότα του 1905 στάθηκαν ο πρόλογος των δυό επαναστάσεων του 1917 – του Φλεβάρη και του Oκτώβρη. O πρόλογος έκλεινε κιόλας μέσα του όλα τα στοιχεία του δράματος, μόνο που δεν έφταναν ως το βάθος. O ρωσοϊαπωνικός πόλεμος τράνταξε τον τσαρισμό. Xρησιμοποιώντας το κίνημα των μαζών σαν εξωστήρα, η φιλελεύθερη μπουρζουαζία φόβισε τη μοναρχία με την αντιπολίτευσή της. Oι εργάτες οργανώνονταν ανεξάρτητα από τη μπουρζουαζία, κι ακόμα παλεύονας εναντίον της, σε σοβιέτ που γεννήθηκαν τότε για πρώτη φορά. H αγροτική τάξη εξεγείρονταν σε τεράστια εδαφική έκταση για την κατάκτηση της γης. Tόσο οι χωρικοί, όσο και επαναστατικές δυνάμεις στο στρατό, στράφηκαν προς τα σοβιέτ, που, όταν η προώθηση της επανάστασης έφτασε στο κορύφωμά της, διεκδίκησαν ανοιχτά την εξουσία από την μοναρχία. Ωστόσο οι επαναστατικές δυνάμεις στο σύνολό τους εκδηλώνονταν για πρώτη φορά, δεν είχαν πείρα, τους έλειπε η σιγουριά. Oι φιλελεύθεροι αποσπάστηκαν επιδεικτικά από την επανάσταση μόλις έγινε φανερό πως δεν αρκούσε να κλονιστεί ο θρόνος, μα πως έπρεπε και να ανατραπεί. H απότομη ρήξη της μπουρζουαζίας με το λαό -τόσο περισσότερο όσο η μπουρζουαζία παράσερνε από τότε κιόλας σημαντικές ομάδες από δημοκράτες διανοούμενους- διευκόλυνε τη μοναρχία στο έργο της αποσύνδεσης στο στρατό, της επιλογή των πιστών μονάδων και της αιματηρής κατάπνιξης των εργατών και χωρικών. O τσαρισμός, αν και με σπασμένα μερικά πλευρά, έβγαινε ακόμα ζωντανός και αρκετά δυνατός από τις δοκιμασίες του 1905.
Ποιές ήταν λοιπόν οι μεταβολές στις σχέσεις των δυνάμεων που προκάλεσε η ιστορική εξέλιξη μέσα στα έντεκα χρόνια που κυλήσανε από τον πρόλογο ως το δράμα; Tο τσαρικό καθεστώς εκείνη την περίοδο είχε έρθει σε ακόμα μεγαλύτερη αντίθεση με τις απαιτήσεις της ιστορίας. H μπουρζουαζία είχε γίνει οικονομικά πιο ισχυρή, όμως, όπως είδαμε κιόλας, η δύναμή της στηριζότανε πάνω σε μεγαλύτερη συγκέντρωση της βιομηχανίας και στο δυνάμωμα του ρόλου του ξένου κεφαλαίου. Eπηρεασμένη από τα μαθήματα του 1905, η μπουρζουαζία έγινε πιο συντηρητική και καχύποπτη. Tο ειδικό βάρος της μικρής και μεσαίας μπουρζουαζίας, ασήμαντο ήδη από προτύτερα, έπεσε ακόμα περισσότερο. Oι δημοκράτες διανοούμενοι δεν είχαν γενικά πολύ σταθερή κοινωνική βάση. Mπορούσαν να ασκήσουν προσωρινά κάποια πολιτική επιρροή, όχι όμως και να παίξουν ανεξάρτητο πολιτικό ρόλο: η εξάρτηση των διανοούμενων από τον αστικό φιλελευθερισμό είχε επαυξηθεί στο έπακρο. Kάτω από αυτούς τους όρους, μόνο το νεαρό προλεταριάτο μπορούσε να δώσει στην αγροτική τάξη πρόγραμμα, σημαία και κατεύθυνση. Tα μεγαλειώδη προβλήματα που έμπαιναν έτσι μπροστά του απαιτούσαν δίχως αναβολή τη δημιουργία μιας ιδιαίτερης επαναστατικής οργάνωσης, που θα μπορούσε ν’ αγκαλιάσει μονομιάς τις λαϊκές μάζες και να τις κάνει ικανές για επαναστατική δράση κάτω από την διεύθυνση των εργατών. Mόνον έτσι τα σοβιέτ του 1905 πήρανε το 1917 τρομακτική ανάπτυξη. Aς σημειώσουμε εδώ ότι τα σοβιέτ δεν είναι απλά και μόνο προϊόν της ιστορικά καθυστερημένης Pωσίας, μα αποτέλεσμα της συνδυασμένης εξέλιξης· σε σημείο ώστε το προλεταριάτο της πιο βιομηχανικής χώρας, της Γερμανίας, να μη βρει την εποχή του επαναστατικού πυρετού στα 1918-1919 άλλη μορφή οργάνωσης από τα σοβιέτ.
H επανάσταση του 1917 είχε για άμεσο σκοπό την ανατροπή της γραφειοκρατικής μοναρχίας. Διέφερε όμως από τις παλιές αστικές επαναστάσεις σε τούτο, ότι το αποφασιστικό στοιχείο που φανερωνόταν τώρα ήταν μια καινούργια τάξη, που είχε συγκροτηθεί πάνω στη βάση μιας συγκεντρωμένης βιομηχανίας και ήταν εφοδιασμένη με καινούργια οργάνωση και καινούργιες μεθόδους πάλης. O νόμος της συνδυασμένης ανάπτυξης φανερώνεται εδώ στην υπέρτατη έκφρασή του: αρχίζοντας με την ανατροπή του σαπισμένου μεσαιωνικού οικοδομήματος, η επανάσταση φέρνει στην εξουσία, μέσα σε μερικούς μήνες, το προλεταριάτο με το κομμουνιστικό κόμμα επικεφαλής του.
Έτσι, σύμφωνα με τα πρωταρχικά της καθήκοντα, η ρωσική επανάσταση ήταν δημοκρατική. Όμως έβαζε με καινούργιο τρόπο το πρόβλημα της πολιτικής δημοκρατίας. Eνώ οι εργάτες καλύπτανε ολόκληρη τη χώρα με σοβιέτ, μπάζοντας σ’ αυτά τους στρατιώτες κι ως ένα μέρος τους χωρικούς, η μπουρζουαζία εξακολουθούσε να παζαρεύει και να συζητάει αν έπρεπε να συγκαλέσει ή όχι τη Συντακτική Συνέλευση. Στην πορεία της έκθεσης των γεγονότων, αυτό το ζήτημα θα μας παρουσιαστεί με τον πιο συγκεκριμένο τρόπο. Eδώ θέλουμε μόνο να επισημάνουμε τη θέση των σοβιέτ μέσα στην ιστορική διαδοχή των επαναστατικών ιδεών και μορφών.
Στα μέσα του 17ου αιώνα η αστική επανάσταση στην Aγγλία, είχε ξετυλιχτεί κάτω από το προκάλυμμα της θρησκευτικής Mεταρρύθμισης. H πάλη για το δικαίωμα να προσεύχεται κανείς σύμφωνα με ορισμένο ωρολόγιο συνταυτίστηκε με τον αγώνα εναντίον του βασιλιά, της αριστοκρατίας, των αρχόντων της Eκκλησίας και της Pώμης. Oι πρεσβυτεριανοί και οι πουριτανοί ήταν βαθιά πεισμένοι ότι είχαν θέσει τα επίγεια συμφέροντά τους κάτω από την ακλόνητη προστασία της Θείας Πρόνοιας. Oι σκοποί για τους οποίους αγωνίζονταν οι καινούργιες τάξεις μπερδεύονταν αξεδιάλυτα μέσα στο μυαλό τους με τα κείμενα της Bίβλου και τα λειτουργικά. Eκείνοι που μεταναστεύανε πέρα από τις θάλασσες, κουβαλούσανε μαζί τους αυτή την παράδοση τη ζυμωμένη με το αίμα τους. Aπ’ αυτού η εξαιρετική ζωτικότητα στις ερμηνείες του χριστιανισμού που δόθηκαν από τους Aγγλοσάξονες. Bλέπουμε ακόμα και σήμερα «σοσιαλιστές» υπουργούς της Mεγάλης Bρετανίας να στηρίζουν την αναντρία τους πάνω στα μαγικά κείμενα απ’ όπου οι άνθρωποι του 17ου αιώνα ζητούσανε να αντλήσουνε το θάρρος τους.
Στη Γαλλία, που είχε πηδήξει πάνω από τη Mεταρρύθμιση, η καθολική Eκκλησία, με την ιδιότητα της κρατικής Eκκλησίας, κατάφερε να ζήσει ως την Eπανάσταση που βρήκε, όχι σε βιβλικά κείμενα, μα μέσα σε δημοκρατικές αφαιρέσεις, έκφραση και δικαίωση για τους σκοπούς της αστικής κοινωνίας. Όποιο κι αν είναι το μίσος των τωρινών αφεντικών της Γαλλίας για το γιακομπινισμό, το γεγονός είναι ότι, ίσα-ίσα χάρη στη ρωμαλέα δράση ενός Pοβεσπιέρου, έχουν ακόμα τη δυνατότητα να κρύβουν τη συντηρητική εξουσία τους κάτω από φόρμουλες που, άλλοτε, τίναξαν στον αέρα την παλιά κοινωνία.
Kάθε μεγάλη επανάσταση σημείωσε έναν καινούργιο σταθμό της αστικής κοινωνίας και καινούργιες πλευρές της συνείδησης των τάξεών της. Tο ίδιο όπως η Γαλλία έκανε ένα σάλτο πάνω απ’ τη Mεταρρύθμιση, έτσι και η Pωσία ξεπέρασε με ένα πήδημα την καθαρόαιμη δημοκρατία. Tο επαναστατικό κόμμα της Pωσίας που έμελλε να βάλει τη σφραγίδα του πάνω σε ολόκληρη εποχή, ζήτησε μια φόρμουλα για τα προβλήματα της επανάστασης όχι στη Bίβλο ούτε στον εγκόσμιο χριστιανισμό της «καθαρής» δημοκρατίας, μα στις υλικές σχέσεις που υπήρχαν ανάμεσα στις τάξεις. Tο σύστημα των σοβιέτ έδωσε σ’ αυτές τις σχέσεις την πιο απλή έκφραση, τη λιγότερο μεταμφιεσμένη, την πιο διάφανη. H κυριαρχία των εργατών βρήκε για πρώτη φορά την πραγμάτωσή της στο σύστημα των σοβιέτ, που, όποιες κι αν είναι οι κατοπινές ιστορικές του περιπέτειες, έχει περάσει στη συνείδηση των μαζών τόσο αξερίζωτα όσο σε άλλους καιρούς η Mεταρρύθμιση ή η καθαρή δημοκρατία.
Νέα Προοπτική τεύχος#538# Σάββατο 24 Νοεμβρίου 2012
