«Η προσφυγιά είναι 10 λεπτά μακριά», είπαν πολλοί βλέποντας τις φωτογραφίες από το Κόκκινο Λιμανάκι της Ραφήνας. Εκατοντάδες άνθρωποι βρήκαν στη θάλασσα τη μοναδική διέξοδο από την πυρκαγιά που μαινόταν πίσω τους. Μέχρι τώρα 89 άνθρωποι είναι νεκροί και 25 έχουν δηλωθεί αγνοούμενοι. Δεκάδες ήταν οι τραυματίες και 40 νοσηλεύονται μέχρι σήμερα. Περίπου 13 χιλιάδες στρέμματα έχουν καεί στον Δήμο Ραφήνας-Πικερμίου (Μάτι, Νέος Βουτζάς). Πρόκειται για τις οδυνηρές συνέπειες της πυρκαγιάς που ξεκίνησε το απόγευμα της Δευτέρας 23 Ιουλίου ‘18 στην Ανατολική Αττική. Νωρίτερα, το πρωΐ της ίδιας ημέρας, είχε ξεσπάσει μεγάλη πυρκαγιά στην Κινέτα του Δήμου Μεγάρων, στην Δυτική Αττική. Η πυρκαγιά αυτή εξαπλώθηκε προς τα Γεράνεια Όρη και κατέκαψε σχεδόν 20 χιλιάδες στρέμματα γης και δασών. Εκατοντάδες κατοικίες έγιναν στάχτη και στις δύο πυρκαγιές.
1. Οι ευθύνες της καταστροφής αφορούν άμεσα το ίδιο το αστικό κράτος, τη συνέχεια του οποίου άλλωστε εξασφαλίζει και η σημερινή κυβέρνηση. Αυτό περιλαμβάνει την εγκληματική ενίσχυση των τραπεζών και του χρηματοπιστωτικού συστήματος, τις εγκληματικές φοροελαφρύνσεις μονοπωλιακών ομίλων και του μεγάλου κεφαλαίου, τους υπέρογκους πολεμικούς εξοπλισμούς, τη διατήρηση και ενίσχυση του εναγκαλισμού Κράτους και Εκκλησίας. Όλα αυτά τη στιγμή που έχει καταρρεύσει οποιαδήποτε πρόνοια ενός υποτιθέμενου κοινωνικού κράτους: τα νοσοκομεία καταρρέουν, οι σχολικές εγκαταστάσεις είναι ερειπιώδεις, οι δημόσιοι υπάλληλοι απολύονται, ο ιδιωτικός τομέας στενάζει. Χιλιάδες άστεγοι άνθρωποι σαπίζουν στις πόλεις και την ίδια στιγμή χιλιάδες κατοικίες μένουν αδειανές. Το αστικό κράτος αδυνατεί να οργανώσει στοιχειωδώς την κοινωνία καθιστώντας την έρμαιο εμπρησμών ή φυσικών φαινομένων. Αυτή η εξαφάνιση του κοινωνικού κράτους δεν αποτελεί τοπική ιδιομορφία. Πρόκειται για ένα διεθνές φαινόμενο. Το περσινό καλοκαίρι τεράστια πυρκαγιά στην Πορτογαλία άφησε πίσω της δεκάδες νεκρούς. Το φετινό καλοκαίρι ξεκίνησε με αντίστοιχη πυρκαγιά στην Καλιφόρνια που έκαψε τεράστιες εκτάσεις και δεκάδες κατοικίες. Όσο κι αν οι πυρκαγιές -ανεξαρτήτως αιτίας- είναι σε ορισμένες περιπτώσεις αναπόφευκτες, άλλο τόσο μετριέται η ισχύς ενός κράτους να μπορεί να αντιμετωπίζει και να μετριάζει αποφασιστικά τις συνέπειές τους. Διαφορετικά τι νόημα έχει ο ‘αντιπλημμυρικός’, ‘αντισεισμικός’, ‘αντιπυρικός’ σχεδιασμός, όταν πίσω μένουν νεκροί και ξεσπιτωμένοι; Το αστικό κράτος σήμερα ούτε θέλει ούτε μπορεί να είναι υπέρ των λαϊκών μαζών. Η καταστροφή της φύσης και του ανθρώπου είναι το μόνο φυσικό αποτέλεσμα ενός κράτους έκτακτης ανάγκης στην εποχή της παρακμής του καπιταλισμού.
2. Οι ευθύνες είναι εγκληματικές και είναι πολιτικές. Βαραίνουν και την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ που έχει το θράσος να αναλαμβάνει στα λόγια την πολιτική ευθύνη, αφού στην πράξη εξαπέλυσε την ανοησία περί «ασύμμετρης απειλής». Είναι το αποτέλεσμα των μνημονιακών περικοπών στον δημόσιο τομέα, της άναρχης πολεοδόμησης, της μετατροπής του δικαιώματος της στέγης σε προνόμιο. Είναι ακόμη το αποτέλεσμα της διευκόλυνσης που παρέχει στα επιχειρηματικά συμφέροντα. Προκαλεί οργή η ολοφάνερη συσχέτιση της πυρκαγιάς στα Γεράνεια Όρη με την πρόθεση εξόρυξης βωξίτη από τον βιομήχανο Μυτιληναίο. Το σκηνικό είχε επαναληφθεί το 2007 στην πυρκαγιά του νομού Ηλείας, που έκαψε περιοχές από όπου σκόπευε να περάσει η ‘Ιονία Οδός’.
Οι ευθύνες βαραίνουν σαφώς και τις τοπικές αυτοδιοικήσεις, που υπάρχουν καθ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση του αστικού κράτους: ιδιωτικοποιήσεις κομβικών τομέων, συμβασιούχοι σε πάγιες θέσεις. Πρώτη και χειρότερη η περιφερειάρχης Δούρου: Εξαπολύει πανικόβλητες επιθέσεις κατά της άναρχης δόμησης και των αυθαιρέτων και σφυρίζει αδιάφορα για τα καθήκοντα της περιφέρειας στον αντιπυρικό σχεδιασμό. Απλώς και μόνο τα νούμερα των πυροσβεστικών δυνάμεων που με θράσος ξεστόμιζαν κάθε είδους κυβερνητικά παπαγαλάκια τις πρώτες μέρες προκαλούν οργή: τις πιο κρίσιμες ώρες επιχειρούσαν 176(!) πυροσβέστες με 74 οχήματα στην Κινέτα. Στο Μάτι επιχειρούσαν 190(!) πυροσβέστες με 96 οχήματα. Οι ίδιοι οι πυροσβέστες καταγγέλλουν τις ελλείψεις προσωπικού και υλικοτεχνικής υποδομής, όπως και την ανυπαρξία σχεδίου εκκένωσης της περιοχής.
3. Οι κατηγορίες που εκτοξεύθηκαν προς τους αυθαίρετους οικιστές απαιτούν προσοχή. Χρησιμοποιήθηκαν από την κυβέρνηση προκειμένου να ενισχύσει από άλλη μπάντα τον μύθο της «ασύμμετρης απειλής». Οι περιοχές της Ανατολικής Αττικής είναι κατά βάση εκτός σχεδίου ‘πολύποδες’ της πρωτεύουσας, έχουν αναπτυχθεί σε σύνδεση με την Αθήνα. Αρχίζοντας απ’ τον καιρό της χούντας, αποτέλεσαν το αντάλλαγμα προκειμένου να εξαγοραστεί η συμμαχία μικρομεσαίων και λαϊκών στρωμάτων με το μεταπολιτευτικό φαγοπότι διαφθοράς της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Όσο οι κυβερνήσεις μοίραζαν αυθαίρετα ψίχουλα γης για να βουλώσουν με αυταπάτες ανάπτυξης το λαό, υπήρξαν μεγαλοκαρχαρίες που καταπάτησαν χιλιάδες στρέμματα. Όλες οι κυβερνήσεις συμπεριλαμβανομένης και της σημερινής υποτιθέμενης ‘αριστερής’, ενισχύουν τους μεγαλοκαταπατητές και τιμωρούν το λαό με πρόστιμα επί προστίμων για νομιμοποιήσεις αυθαιρεσιών στις οποίες οι ίδιες οι κυβερνήσεις τον έστρεψαν. Ο τοπικός άρχοντας της ΝΔ Φράγκος, στο οικόπεδο του οποίου αποκλείστηκαν και κάηκαν οι 26 αγκαλιασμένοι άνθρωποι δεν είναι και θα γίνουν ποτέ το ίδιο με τις λαϊκές οικογένειες που οι άνθρωποί της συχνά εργάζονται στην Αθήνα και πηγαινοέρχονται καθημερινά. Οι πολυτελείς βίλες πάμπλουτων δεν χαρακτηρίζουν την περιοχή. Είναι αλήθεια πως η άναρχη δόμηση, οι ασύδοτες μάντρες, η έλλειψη οδών διαφυγής προς τη θάλασσα έφεραν μοιραία αποτελέσματα. Οι ευθύνες όμως είναι της τοπικής και κεντρικής εξουσίας. Ο Σπίρτζης -σημερινός υπουργός Υποδομών του ΣΥΡΙΖΑ- που ωρύεται για τις πολεοδομικές παραβάσεις, ήταν στις γραμμές του ΠΑΣΟΚ όταν επί Ολυμπιάδας η περιοχή «αναβαθμίστηκε» από αγροτική σε οικιστική. Ο δε Σταθάκης –υπουργός Περιβάλλοντος- είχε εγκρίνει πολεοδομικό σχέδιο τμήματος της περιοχής «Κόκκινο Λιμανάκι» μόλις τον Μάρτιο του 2017, όπως δημοσιεύτηκε σε σχετικό ΦΕΚ. Η παραίτηση του Τόσκα-αναπληρωτή υπουργού Προστασίας του Πολίτη- που δήλωσε ευθαρσώς πως δεν έκανε τίποτα λάθος(!), είναι προσχηματική με μόνο σκοπό να εκτονωθεί η δυσαρέσκεια προς την κυβέρνηση. Και οι προηγούμενες και η σημερινή κυβέρνηση έχουν εγκρίνει όλες τις αυθαιρεσίες.
4. Η αλληλεγγύη που εκδηλώθηκε ήταν άμεση και καθοριστική. Χιλιάδες άνθρωποι έστειλαν είδη πρώτης ανάγκης και προσέτρεξαν στα σημεία της καταστροφής. Για πρώτη φορά υπήρξε τέτοια μεγαλειώδης κινητοποίηση αλληλεγγύης μεταναστών και προσφύγων. Ενδεικτικά αναφέρουμε πως Αιγύπτιοι ψαράδες έσωσαν πάνω 700 ανθρώπους από τις ακτές της Ραφήνας. Κούρδοι πρόσφυγες και η Παλαιστινιακή Κοινότητα έδωσαν μαζικά αίμα. Η Πακιστανική και η Αφγανική Κοινότητα διέθεσε ανθρώπους στην αποκατάσταση ζημιών. Με κάθε τρόπο βοήθησε η Αλβανική Κοινότητα και πρόσφυγες της Συρίας. Κοινότητες Ρομά πρόσφεραν πολύ μεγάλες ποσότητες φρούτων και λαχανικών. Άνθρωποι κάθε φυλής και εθνικότητας, η εργατική τάξη και ο φτωχός λαός. Αυτούς που η κυβέρνηση σε συνεργασία με την ΕΕ κλείνει σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, οι φασίστες τους μαχαιρώνουν, ο Αμβρόσιος τους καταριέται και οι ρατσιστές κάθε είδους προσπαθούν να αποκλείσουν τα παιδιά τους από τα σχολεία.
Ακόμη, ο απλός κόσμος έδειξε ωριμότητα και λιγότερο πανικό από τις ίδιες τις κρατικές αρχές: αναζητούσε να ενημερωθεί μέσα από οριζόντια δίκτυα αντιπληροφόρησης για τις κινήσεις που ήταν βοηθητικές και δεν παρεμπόδιζε το έργο των πυροσβεστών με άστοχες πρωτοβουλίες. Οι αποθήκες γέμισαν από την υπερπροσφορά ειδών, τα νοσοκομεία γέμισαν από την υπερπροσφορά αίματος. Εκατοντάδες άνοιξαν τα σπίτια τους για φιλοξενία. Δημιουργήθηκαν από καθημερινούς ανθρώπους διαδικτυακές πλατφόρμες αναζήτησης αγνοούμενων ανθρώπων και ζώων. Δεκάδες φιλοζωικές οργανώσεις συμμετείχαν στις επιχειρήσεις διάσωσης κάθε είδους ζωής.
5. Οι νεοναζί της Χρυσής Αυγής γελοιοποιήθηκαν πλήρως στην προσπάθειά τους να εκμεταλλευτούν το τραγικό γεγονός. Ο Κασιδιάρης έβγαλε σκηνοθετημένες φωτογραφίες σε πασιφανώς άλλο τόπο. Ένας μικρός θίασος μεταφέρθηκε όντως στην περιοχή για να βγάλει φωτογραφίες με τις φωτιές και να δώσει συνεντεύξεις. Μαρτυρίες ανέφεραν πως απομακρύνθηκαν από κατοίκους που αρνήθηκαν περήφανα τη ‘συμβολή’ τους. «Από φασίστες δεν παίρνω ούτε νερό», φώναξε πυρόπληκτη γυναίκα σε νεοναζί με μπλούζα της Χρυσής Αυγή. Λίγο αργότερα μέλη της τοπικής Χρυσής Αυγής συνελήφθηκαν καθώς επιχειρούσαν πλιάτσικο σε καμένα σπίτια. Ο φασισμός συντηρείται σαν το όρνιο από τον θάνατο και την καταστροφή. Ο πολιτισμικός και αξιακός κώδικας των νεοναζί δεν αποτελεί τίποτα άλλο από πολιτικό παράγωγο της σήψης του συστήματος. Εξάλλου την ίδια ώρα που πρόσφυγες και μετανάστες έδιναν αίμα και βοηθούσαν με κάθε τρόπο, ομάδα φασιστών στη Θεσσαλονίκη επιτέθηκε σε μετανάστες.
6. Η εντυπωσιακή αλληλεγγύη που εκδηλώθηκε είναι σάρκα από την σάρκα της ίδιας της εμπειρίας της εργατικής τάξης, η οποία είχε βρεθεί σε ένα πολύ υψηλό σημείο ιδιαίτερα τα χρόνια του Κινήματος των Πλατειών έως και την εκλογή ΣΥΡΙΖΑ. Αυτή η αυθόρμητη αλληλεγγύη είναι προϊόν της διαπαιδαγώγησης των λαϊκών στρωμάτων στα κινήματα των πρώτων χρόνων της κρίσης. Δεν έπεσε από τον ουρανό. Εκατοντάδες συνελεύσεις γειτονιάς, κοινωνικά ιατρεία και φαρμακεία, πολιτιστικά στέκια, καταλήψεις στέγης, αυτοδιαχειριζόμενοι χώροι κάθε είδους είχαν ξεπηδήσει με ορμή στα πρώτα μνημονιακά χρόνια. Την ώρα που το κράτος είχε παραλύσει μπροστά στην καταστροφή, η μαζική αλληλεγγύη ήταν πυλώνας διεξόδου για εκατοντάδες ανθρώπους. Ωστόσο, όσο περνούσαν οι ώρες και οι ημέρες της καταστροφής έγινε φανερή η ανάγκη μιας συνολικής εποπτείας και γνώσης της κατάστασης που απαιτεί κεντρικό σχεδιασμό. Αυτός είναι ο λόγος που η συγκέντρωση τόνων βοήθειας πέρασε τελικά σε μεγάλο βαθμό από τους δήμους και το ΚΕΕΛΠΝΟ των σκανδάλων, της μίζας από φαρμακοβιομηχανίες, της αδιαφάνειας. Παρόλα αυτά 2 εβδομάδες μετά την καταστροφή είναι άγνωστο πόσες και ποιες ανάγκης καλύφθηκαν καθώς και με ποια κριτήρια. Αυτό αποδεικνύει ότι εφικτός και αποτελεσματικός μπορεί να είναι μόνο ο κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας και της κοινωνίας από την εργατική τάξη. Μόνο έτσι θα αξιοποιείται γόνιμα η αυτενέργεια των τοπικών κοινωνιών. Το παράδειγμα του ΕΑΜ είναι αναντικατάστατο: κέρδισε το λαό αντιμετωπίζοντας πρακτικά την πείνα του στα κατοχικά χρόνια. Είναι καθήκον της επαναστατικής αριστεράς να προετοιμαστεί για να δώσει προγραμματικές και πρακτικές λύσεις στις κρίσιμες στιγμές που έχουμε μπροστά μας.
5/8/2018
Αναστασία Δεληκάρη
