του Γιάννη Αγγέλη

30/7/23

Η απλή αριθμητική της συσχέτισης της αξίας του δολαρίου με τον χρυσό, σαν “μέτρο” πραγματικής και αναλλοίωτης αξίας, έχει ως γνωστόν σπάσει “θεσμικά” πριν από 52 χρόνια τον Αύγουστο του 1971, με την ακύρωση της Συμφωνίας του Μπρέτον Γούντς.

Η σταθερότητα της αξιακής σχέσης “35 δολάρια ίσον με μία ουγγιά χρυσού” πάνω στην οποία “χτίσθηκε” ο καπιταλιστικός κόσμος μετά την ήττα του φασισμού στον πόλεμο, έκτοτε έχει… πετάξει.

Και σήμερα –προχθές για παράδειγμα– ήταν κάτι περισσότερο από 1970 δολ/ουγγιά χρυσού. Αυτός ο “αριθμός” είναι για τις χρηματαγορές και την αγορά συναλλάγματος η τρέχουσα “τιμή” του χρυσού σε δολάρια.

Στην πραγματικότητα θα ήταν περισσότερο σωστό να πούμε ότι είναι η “τιμή” του δολαρίου, δηλαδή του νομίσματος των ΗΠΑ, σε… χρυσό.

Αυτό το “ταξίδι” απομάκρυνσης του δολαρίου από τον χρυσό, που “μετράει” έκτοτε την διολίσθηση της πραγματικής του αξίας, δεν αφορά μόνο το δολάριο.

Αφορά όλα τα νομίσματα που εκδίδονται, άλλα περισσότερο άλλα λιγότερο, με βάση τα υψηλά αποθέματα δολαρίου με την μορφή κυρίως τίτλων αμερικανικού χρέους, πέραν κάποιων αποθεμάτων χρυσού.

Στο σημείο αυτό πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι η αυτή τρέχουσα ισοτιμία δολαρίου/χρυσού “ορίζεται” καθημερινά σε δύο χρηματιστήρια.

Το ένα είναι στο Λονδίνο και το άλλο στη Νέα Υόρκη και ο προσδιορισμός της “τιμής” γίνεται με βάση αφ’ ενός τις τιμές από παράγωγα χρυσού (futures) και αφ’ ετέρου από τις τιμές που “δίνουν” οι 5 μεγαλύτεροι τραπεζικοί Όμιλοι στη Νέα Υόρκη.

Το ερώτημα όμως που έχει έρθει στο προσκήνιο τους τελευταίους μήνες, ιδιαίτερα μετά την κρίση του ορίου χρέους των ΗΠΑ, είναι το κατά πόσο η τιμή αυτή, η ισοτιμία δηλαδή χρυσού – δολαρίου, αντανακλά την πραγματική ή έστω κατά προσέγγιση “αξία” σε χρυσό του δολαρίου. Και μαζί με το δολάριο όλων των νομισμάτων που “εκδίδονται” στη βάση των συναλλαγματικών αποθεμάτων των κεντρικών τραπεζών σε δολάρια.

Το ξέσπασμα του πληθωρισμού και η αδυναμία των Κεντρικών Τραπεζών να κατεβάσουν σε επίπεδα βιώσιμα τον δομικό πληθωρισμό, έχει καταστήσει αυτή την “συζήτηση” κάτι περισσότερο από αποκαλυπτική, καθώς σπασμωδικά μπαίνει στο τραπέζι από πολλές πλευρές η αμφισβήτηση του δολαρίου σαν “επαρκές” διεθνές αποθεματικό.

Οι επιφυλάξεις απέναντι στο δολάριο έχουν εκτιναχθεί στα ύψη και επιτείνονται ακόμα περισσότερο από δύο – τρία “γεγονότα” που έχουν ρίξει λάδι στην φωτιά:

Το πρώτο ασφαλώς αφορά την κατακόρυφη άνοδο των αγορών χρυσού σε φυσική μορφή από τις Κεντρικές Τράπεζες στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, αλλά και την συγκέντρωση σε “εθνικό έδαφος” των αποθεμάτων χρυσού από μεγάλες ευρωπαϊκές Κεντρικές Τράπεζες όπως π.χ. Bundesbank, η Κεντρική Τράπεζα της Αυστρίας, της Ολλανδίας, της Ιταλίας, κ.λπ.

Το δεύτερο αφορά την επικείμενη συνδιάσκεψη των Brics στα τέλη του Αυγούστου στη Νότια Αφρική με κεντρικό ζήτημα την δυνατότητα έκδοσης ενός κοινού –λογιστικού, όπως ήταν πριν από το ευρώ, το ECU– νομίσματος, που θα στηρίζεται στα συνολικά συναλλαγματικά τους αποθέματα. Και το οποίο σταδιακά θα επιδιώξει να αντικαταστήσει στις μεταξύ τους συναλλαγές το δολάριο, όπως π.χ. έχει αρχίσει ήδη να γίνεται για τα ενεργειακά προϊόντα μεταξύ Ρωσίας, Σ. Αραβίας, Κίνας, Ινδίας, κ.λπ.

Το τρίτο αφορά σε σχετικά πρόσφατη επισήμανση της κας Τζάνετ Γιέλεν, ΥΠΟΙΚ των ΗΠΑ, στο Κογκρέσο, σύμφωνα με την οποία, οι “ΗΠΑ θα πρέπει να συνηθίσουν σε μια αλλαγή προοπτικής και να μην βασίζονται πλέον στο δολάριο, ως παγκόσμιο συναλλαγματικό και αποθεματικό περιουσιακό στοιχείο…”.

Οι αριθμοί και οι αξίες

Την εικόνα πρέπει να την δει κανείς συνολικά μέσα από την συσχέτιση του χρυσού και του δολαρίου, σαν μέτρο μεταβολής της “τιμής”.

Μέσα στην “εικόνα” αυτή πρέπει να επισημανθεί ότι οι ΗΠΑ εξακολουθούν να έχουν τα μεγαλύτερα αποθέματα χρυσού –σύμφωνα με τα όσα δηλώνει η Fed– ήτοι 8.178 τόνους φυσικού χρυσού.

Βέβαια το δολάριο των ΗΠΑ ακριβώς επειδή εξακολουθεί να είναι το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, βασίζει την “αξία” του με την στενή έννοια στα δικά του αποθέματα, τα οποία είναι μόνο ο εν λόγω χρυσός.

Τα άλλα νομίσματα αντίθετα βασίζουν τα αποθέματά τους σε δολάριο (συνάλλαγμα) και χρυσό.

Με αυτά τα δεδομένα αυτομάτως τίθεται το ερώτημα, σε στενή οικονομική βάση –κάνοντας αφαίρεση του γεωστρατηγικού ρόλου των ΗΠΑ– πως διαμορφώνεται η “φυσική αξία” των δολαρίων σε σχέση με τον χρυσό, αν συγκριθεί με το “χρέος” των ΗΠΑ το οποίο αποτελεί και τον μεγαλύτερο συναλλαγματικό όγκο δολαρίων στον πλανήτη.

Τα δύο μεγαλύτερα χρέη των ΗΠΑ είναι αφ’ ενός το δημόσιο χρέος (δεδομένης της νέας συμφωνίας του Κογκρέσου) με 33 τρισεκατομμύρια δολάρια και το καθαρό εξωτερικό χρέος ίσο με 16,5 τρισεκατομμύρια δολάρια. Τα δύο αυτά μεγέθη θα μπορούσε να πει κανείς ότι “ορίζουν” χονδρικά την διαθέσιμη ρευστότητα του δολαρίου.

Η αναγωγή αυτής της “ρευστότητας” σε διαθέσιμη αξία χρυσού αποκαλύπτει ένα εξωπραγματικό “αποτέλεσμα” : για παράδειγμα αν λάβουμε υπόψη το δημόσιο χρέος (33 τρισ. δολάρια), τότε για να πληρωθεί αυτό το χρέος σε φυσικό χρυσό, θα έπρεπε η ουγγιά χρυσού αντί της τρέχουσας ονομαστικής αξίας των 1.970 δολ., να έχει ξεπεράσει τα 129.000 δολάρια η ουγγιά.

Ή, για να το πούμε διαφορετικά, το γραμμάριο θα έπρεπε να κόστιζε πάνω από 4000 δολ., ενώ η τρέχουσα ονομαστική τιμή είμαι μόλις 61 – 62 δολάρια.

Αν η ίδια “εργασία” γίνει με αναφορά στο εξωτερικό χρέος των ΗΠΑ (16,5 τρισ. δολ) τότε η αντιστοίχιση χρυσού-δολαρίου θα έδινε μία αναγκαία τιμή πάνω από τα 65 χιλ. δολ. η ουγγιά, ή αν το υπολογίσουμε σε γραμμάρια αυτή θα ήταν κάτι πάνω από 2000 δολ. το γραμμάριο.

Καταλαβαίνει κανείς ότι με δεδομένο ότι το δολάριο εξακολουθεί να είναι “αποθεματικό” αντιστοίχισης της “αξίας” στα άλλα νομίσματα σε ποσοστό 58% περίπου, μια τέτοια “δραματική” υποτίμηση της αξίας του σε χρυσό θα οδηγούσε σε νομισματική κατάρρευση των ΗΠΑ.

Ακόμα και για την Κίνα η οποία “πρωτοστατεί” στην υποκατάσταση του δολαρίου στις ενεργειακές συναλλαγές, αλλά και στη δημιουργία του κοινού λογιστικού νομίσματος των BRICS, η απάντηση δεν θα ήταν εύκολη, καθώς η Κεντρική Τράπεζα της Κίνας, αλλά και όλοι οι άλλοι κρατικοί και ημικρατικοί φορείς της χώρας έχουν συγκεντρώσει ένα συνολικό δολαριακό απόθεμα της τάξης των 3,2 τρις δολαρίων!

Μια άλλη μορφή “αποκάλυψης” της αξιακής στρέβλωσης που περιέχεται στην τρέχουσα τιμολόγηση του χρυσού σε δολάρια στα 1.970 δολ/ουγγιά, αποτυπώνεται στη σύγκριση του ΑΕΠ μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας.

Όπως προκύπτει από τα μεγέθη ΑΕΠ των δύο χωρών, οι ΗΠΑ εξακολουθούν να είναι μια οικονομία με μεγαλύτερο ονομαστικό ΑΕΠ από την Κίνα. Η σχέση αυτή ανατρέπεται σε απόλυτους αριθμούς όταν το ΑΕΠ “μετρηθεί” με την αγοραστική δύναμη, αποκαλύπτοντας την Κίνα ως μεγαλύτερη οικονομία από εκείνη των ΗΠΑ.

Αυτή η αξιακή “στρέβλωση” βρίσκεται… συμπυκνωμένη στην τιμολόγηση του χρυσού-δολαρίου και είναι έτοιμη να εκραγεί καθώς οδηγεί σε ανάλογου μεγέθους στρεβλώσεις στις συναλλαγές προϊόντων και υπηρεσιών διεθνώς.

Η “τάση” για απαγκίστρωση

Σε κάθε περίπτωση στην “κίνηση” των BRICS στην οποία ήδη, είτε συμμετέχουν, είτε ζητούν να ενταχθούν, περισσότερες από 30 χώρες, ειδικά στο θέμα του κοινού νομίσματος, πέραν της Κίνας της, Σ. Αραβίας, της Ρωσίας, της Ν. Αφρικής, της Βραζιλίας, της Νιγηρίας, του Ιράν, κ.λπ., αναδεικνύεται η ανάγκη απαγκίστρωσης από το “πληθωριστικό” δολάριο.

Ταυτόχρονα όμως αυτή η ανάγκη είναι μια διαδικασία, η οποία για να προχωρήσει, πρέπει να αντιμετωπίσει, πέραν της γεωστρατηγικής και την νομισματική κυριαρχία των ΗΠΑ.

Αυτό σημαίνει ότι η “μετάβαση” σε μία νέα τέτοια κατάσταση, ακόμα και σε λογιστική μορφή, αυτομάτως θα οδηγούσε στη δημιουργία μιας δεύτερης τιμής για τον χρυσό η οποία θα στηρίζεται στα φυσικά αποθέματα και όχι στις χρηματιστηριακές τιμές των παραγώγων (futures) χρυσού…

Ήδη από τις σχετικές επίσημες ανακοινώσεις φαίνεται πως στη Μόσχα κινείται μια διαδικασία για ένα χρηματιστήριο χρυσού σαν παράλληλη διαδικασία με εκείνη της συγκρότησης του νομίσματος των BRICS.

Μια πρώτη στοιχειώδης εκτίμηση για την τιμή που θα προέκυπτε σε μία τέτοια διαδικασία “δείχνει” τιμές εκκίνησης στα 2.700 – 2.800 δολ. η ουγγιά, σε νομισματική αντιστοίχηση.

Τι θα ακολουθήσει στις διεθνείς αγορές αν κάτι τέτοιο συμβεί; Προφανώς βρισκόμαστε σε βαθιά και αδιαφανή ύδατα…

Μπορεί το ραντεβού των BRICS σε λιγότερο από ένα μήνα να δώσει εκκίνηση σε μία τέτοια διαδικασία;

Η “ορατότητα” των απαντήσεων σε τέτοια ερωτήματα είναι ακόμα πολύ μικρή, όσο και αν η σοβαρότητα των κινήσεων που γίνονται στην κατεύθυνση αυτή είναι αναμφισβήτητη καθώς κινείται από δυνάμεις όπως η Κίνα, η Βραζιλία, η Ρωσία, η Ινδία, κ.λπ.

Αντίθετα και μόνο η τοποθέτηση τέτοιων ερωτημάτων κάνει περισσότερο σαφές το γιατί η “παρακμιακή” πορεία του δολαρίου προσδιορίζει το “περιεχόμενο” των αποφάσεων του τελευταίου συνεδρίου του ΝΑΤΟ, σαν αποφάσεις “ετοιμασίας πολέμου”…

Ένα είναι προφανές, το “παγόβουνο” του αμερικανικού χρέους έχει ήδη αρχίσει να κινείται ανεξέλεγκτο και κανείς (BRICS) δεν θέλει να “λιώσει” μαζί του στα βαθιά και σκοτεινά νερά του δολαριακού χρέους…

ΥΓ. Το κείμενο έχει γραφτεί πριν από την υποβάθμιση του αμερικανικού χρέους από την Fitch την 1/8/23, αλλά το γεγονός της υποβαθμισης υπογραμμίζει την επίσημη πλέον “απαξίωση” του δολαρίου και από τους Οίκους Αξιολόγησης.