ΔΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΓΕΝΤΙΝΑΣΟ
[Το κείμενο που ακολουθεί είναι μια αναφορά στο Αργεντινάσο, την μεγαλειώδη εξέγερση των Αργεντίνων εργατών, ανέργων και των ευρύτερων λαϊκών στρωμάτων, το 2001 μετά την κατάρρευση του οικονομικού μοντέλου που είχε επιβάλλει το… αγαπημένο μας ΔΝΤ.
Γράφτηκε από τον Rafael Santos, μέλος του Partido Obrero, (Εργατικό Κόμμα της Αργεντινής), και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Presa Obrera στις 22 Δεκεμβρίου του 2011.]
Πριν 10 χρόνια, στις 19 και 20 Δεκεμβρίου ξέσπασε το Αργεντινάσο, μια εξέγερση των λαϊκών μαζών που βγήκαν στους δρόμους και ανέτρεψαν την κυβέρνηση ντε λα Rua-Cavallo.
Το Αργεντινάσο ήταν η άμεση άσκηση του δικαιώματος [του λαού] να ανατρέψει μια κυβέρνηση που είχε εκλεγεί σύμφωνα με τις διαδικασίες της δημοκρατίας αλλά ήταν εξαντλημένη. Ήταν επίσης η έκφραση μιας μεγάλης πολιτικής αλλαγής, γιατί η κατάσταση έκτακτης ανάγκης, όπως δηλώθηκε, ήταν να επιβάλλει την υπεράσπιση της ιδιοκτησίας ενάντια στον “βανδαλισμό”. Αυτά τα δύο στοιχεία, το δικαίωμα της ανάκλησης από την μία πλευρά και το μέτωπο των μαζών ενάντια στο κράτος από την άλλη, είναι η κληρονομιά που άφησε το Αργεντινάσο στις μελλοντικές γενιές και στους αγώνες που έρχονται.
Από το Νοέμβριο του 2000, όταν έφυγε από την κυβέρνηση ο Chacho Alvarez, το κόμμα μας, το Partido Obrero, επεσήμανε την εμφάνιση μιας προεπαναστατικής κατάστασης και οργάνωνε την ανατροπή της κυβέρνησης και την αντικατάστασή της από μια Συντακτική Συνέλευση.
Η καπιταλιστική κρίση: οικονομική και κοινωνική διάλυση
Η κρίση του καπιταλιστικού συστήματος έχει εισέλθει σε μία οξεία φάση αποσύνθεσης και διάλυσης των οικονομικών του πυλώνων (τράπεζες, δημόσια χρέη κλπ). Η οικονομική ύφεση έχει μετατραπεί στην πράξη σε μία Μεγάλη Κάμψη (depresiόn), με επακόλουθο τις πτωχεύσεις και το κλείσιμο των επιχειρήσεων, ανεργία, εργασιακή ανασφάλεια και την πτώση των μισθών. Η πείνα έχει εγκατασταθεί σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Το κράτος ήταν σε χρεοκοπία και θεωρήθηκε επικείμενη κήρυξη χρεοστασίου στην καταβολή του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους. Διαδοχικά σχέδια υλοποιημένα από τον (πρωθυπουργό) Menem και έπειτα από την συμμαχία του ντε λα Rua βάθυναν την ύφεση. Αλλά δεν ήταν μόνο μια εθνική ιδιαιτερότητα. Η Αργεντινή είναι ένας από τους πιο αδύναμους κρίκους της παγκόσμιας καπιταλιστικής αλυσίδας, ήταν μία συνιστώσα της παγκόσμιας κρίσης που αναπτύχθηκε μετά από την κρίση της τεκίλας (Μεξικό 1994) και επεκτάθηκε στη Βραζιλία, Ρωσία, Enron κλπ.
Οι ήττες των απεργιών ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις και την εργασιακή ελαστικοποίηση του πρωθυπουργού Menem και η ένωση των γραφεικρατικών συνδικάτων με το φαινόμενο ‘μενεμάτο’ (διαφθορά μέσω συμμετοχής στις ιδιωτικοποιήσεις) προκάλεσαν μία άμπωτη στους αγώνες των μαζών, οι οποίοι ενισχύθηκαν πολύ από το ξέσπασμα της καπιταλιστικής κρίσης. Οι καπιταλιστές χρησιμοποίησαν την δική τους κρίση, την ύφεση, για να χτυπήσουν και να σπάσουν την αντίσταση των εργαζομένων. Όμως η συνέχεια και η εμβάθυνση της καπιταλιστικής κρίσης αναγέννησε τον αγώνα των μαζών. Μέχρι το Αργεντινάσο προηγήθηκε μια μεγάλη και αυξανόμενη μαζική αντίσταση από την εξέγερση του Santiago το 1993.
Η ανεργία δημιουργήθηκε πριν την εκκαθάριση των γραφειακρατικών συνδικαλιστικών ηγεσιών, το ίδιο και η αυτοοργάνωση των ανέργων. Εκεί έγινε η εμφάνιση του κινήματος της άμεσης δράσης, των piqueteros.. Ένα κίνημα που βγήκε έξω από όλα τα παραδοσιακά όργανα του συνδικαλισμού και της πολιτικής. Οι απολυμένοι της YPF ήταν η ραχοκοκκαλιά των piqueteros της Cutra Co και βόρεια, στην περιοχή της Salta,. Σε λίγο καιρό, οι πιο ριζοσπαστικές δυνάμεις της αριστεράς άρχισαν να διεισδύουν σε μερικές από αυτές τις νέες ομάδες. Ο στόχος κριτικής αυτού του κινήματος που απόκτησε εθνική διάσταση και ήταν τόσο μαζική ώστε να γίνει το μεγαλύτερο δίκτυο του Μπουένος Άιρες, ήταν η κυβέρνηση του Carlos Menem, η οποία ήταν αδιάφορη απένταντι στις απαιτήσεις των απολυμένων που η δική της οικονομική πολιτική, είχε δημιουργήσει.
Μια προσπάθεια για την προσαρμογή της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην αγορά, από την πλευρά του υπουργού Λόπεζ Μέρφι, τον Μάρτιο του 2001, έκλεισε με μία γενική απεργία μαθητών-δασκάλων που ήρθε μπούμεραγκ στην κυβέρνηση. Η αποτυχία του Λαικού Μετώπου έφερε τον ντε λα Rua με την βοήθεια σχεδόν ολόκληρου του κατεστημένου καi της αντιπολίτευσης να συγκαλέσει εκ νέου τον Cavallo, τον αρχιτέκτονα του καθεστώτος Menem, της μετατρεψιμότητας [του πέσο σε δολάριο] και των ιδιωτικοποιήσεων, την παράδοση των συντάξεων και των κρατικών επιχειρήσεων. Η αστική τάξη επέμενε να φορτώνει την καπιταλιστική κρίση πάνω στις μάζες.
Η εθνική συνέλευση των piqueteros
Η συνάντηση της εθνικής συνέλευσης των piqueteros τον Ιούλιο του 2001, στην Matanza, ήταν ένα πολιτικό άλμα. Δυο χιλιάδες αντιπρόσωποι από όλη την Αργεντινή συντονίστηκαν πανεθνικά (με συνελεύσεις της Salta, της Matanza και άλλων περιοχών). Ο Jorge Altamira από το Partido Obrero, καλώντας τους Claudio Lozano (CTA – κεντροαριστεροί) και Rosa Nassif (CCC – μαοϊκοί) ανέπτυξε την πολιτική προοπτική της ανατροπής της κυβέρνησης των ντε λα Rua-Cavallo.
Το Partido Obrero είχε αναπτύξει μια έντονη εκστρατεία για την συνέλευση από το δικαστήριο της Matanza, τον Οκτώβρη του 2000. O Federico Storani, υπουργός εσωτερικών, καταλόγισε στο PO, μερικές μέρες μετά τον Δεκέμβρη του 2001, μια δραστήρια «πολιτική συνομωσία». Στην Salta, αρκετά μέλη του Partido Obrero, συνελήφθησαν για τη συμμετοχή τους στον αγώνα των piqueteros, ενώ ο Claudio del Plá και ο Pablo Lοpez βγήκαν στην παρανομία εξαιτίας των ενταλμάτων συλλήψεως τους.
Η συνέλευση ψήφισε, ως εκ τούτου το σύνθημα ‘Έξω οι ντε λα Rua-Cavallo’. Ωστόσο παρά την πρόοδο και το σχέδιο του εθνικού αγώνα, υπήρχαν διαφορετικές στρατηγικές. Ο Lozano κάλεσε το Εθνικό Μέτωπο ενάντια στην Φτώχεια, μαζί με τους εργοδοτικούς οργανισμούς, δηλαδή μόνο για να μετριάσει τα μέτρα της υπάρχουσας κυβέρνησης. Ωστόσο η εθνική συνέλευση των piqueteros ανέπτυξε νέες ομάδες εργαζόμενων και ανέργων, προετοιμάζοντας τους μεγάλους εργατικούς και φοιτητικούς αγώνες που θα ξεσπούσαν.
Διάφορα συνδικάτα διάλεξαν μαχητικές κατευθύνσεις. Ήταν μια περίοδος αναδιαμόρφωσης του εργατικού μαχητικού κινήματος κάτω από τις συνθήκες της καπιταλιστικής κρίσης. Ο Pedraza είχε ηττηθεί σε πολλές γραμμές από την «Γαλάζια Αντιπολίτευση», από την διαδικασία των πικετοφοριών και των διαδηλώσεων στους αυτοκινητόδρομους. Απεργίες μεταλλορύχων με καταλήψεις στο Rio Turbio, κατάληψη και διαδηλώσεις στο εργοστάσιο της Zanon, απεργίες της CGT στην περιοχή του San Lorenzo, απεργίες στο Soip (εργοστάσιο ψαριών) και των ναυτεργατών του Mar del Plata, διακοπή λειτουργίας του κράτους και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, απεργίες των οδηγών του TDO (Morοn), κλείσιμο των αεροδρομίων από τους τεχνικούς και τους εργαζόμενους των αερομεταφορών, κλείσιμο του δρόμου Gatic-Alpagatas, που δείχνει μια περαιτέρω άνοδο του εργατικού κινήματος αλληλοσχετιζόμενο με την οργάνωση του εθνικού κινήματος των piqueteros.
Στις 8 Δεκεμβρίου του 2001, 11 μέρες πριν το Αργεντινάσο, το μπλοκ των piqueteros έκανε ντεμπούτο σε μια διαδήλωση το σύνθημα : Έξω οι ντε λα Rua-Cavallo, ενστερνιζόμενο την πολιτική της αριστερής πτέρυγας της συνέλευσης, η οποία θα κινητοποιηθεί στις 20 Δεκεμβρίου έξω από το Κογκρέσο στην Plaza de Mayo, ενώ απουσίαζαν οι FTV και η CCC. Το μπλοκ των piqueteros έπαιζε πλέον ένα μεγάλο ρόλο μετά τις 19 και 20 Δεκεμβρίου, μαζί με τις λαϊκές συνελεύσεις.
Η πολιτική κρίση
Η αποτυχία της συμμαχίας να ξεπεράσει την καπιταλιστική κρίση προκάλεσε μια πολιτική κρίση στο εσωτερικό του κυβερνώντος συνασπισμού. Ο αντιπρόεδρος Chacho Alvarez είχε παραιτηθεί εν μέσω σκανδάλων για διαφθορά, τον Οκτώβριο του 2000 (αλλά ήταν ένας από τους αρχιτέκτονες της επιστροφής του Cavallo στο Υπουργείου Οικονομίας λίγους μήνες αργότερα).
Στις εκλογές του Οκτωβρίου του 2001, το κυβερνόν κόμμα κατέρρευσε. Ως αποτέλεσμα αυτού, ένα τμήμα της αστικής τάξης άρχισε να προετοιμάζει την εναλλακτική λύση ενός θεσμικού πραξικοπήματος. Σπάζοντας την κοινοβουλευτική «παράδοση», διορίστηκε προσωρινός πρόεδρος ο γερουσιαστής Ramόn Puerta, αφήνοντας έξω τον ντε λα Rua.
Θα επιδιωχθεί, μέσω της εκτόπισης του ντε λα Rua, η εμφάνιση μιας νέας κυβερνητικής ομάδας, η οποία -όπως απαιτείται από το ΔΝΤ από το Φεβρουάριο του 2001- έπρεπε να εγκαταλείψει την πολιτική της μετατρεψιμότητας [του πέσο σε δολάριο] και να προχωρήσει σε μια ισχυρή υποτίμηση του νομίσματος. Ο ντε λα Rua έπαιξε το τελευταίο του χαρτί ζητώντας στις 18/12, κυβέρνηση εθνικής ενότητας με επικεφαλής έναν από το κόμμα PJ*. Την Τετάρτη 19 Δεκεμβρίου 2001, συγκαλείται από τον εκπρόσωπο των Ηνωμένων Εθνών και τον επίσκοπο Casaretto -μια συνάντηση όπου συμμετείχαν εκπρόσωποι επιχειρήσεων από τη βιομηχανία, το εμπόριο, τις τράπεζες και τις κατασκευές (Mendiguren από την UIA Crotto και Αγροτικής Συνομοσπονδίας Cabanellas από Daer) και συνδικαλιστές όπως ο Hugo Moyano της CGT. Το μεσημέρι, και ενώ συμμετείχε στη συνεδρίαση ο ντε λα Rua, τέθηκε ανοιχτά η παραίτησή του Cavallo υπονοώντας και τον ντε λα Rua. Αλλά δεν μπόρεσαν να καταλήξουν σε συμφωνία.
Η αποτυχία του πραξικοπήματος – Ο κόσμος στους δρόμους
Η φυγή των κεφαλαίων και η απόσυρση των καταθέσεων οδήγησε στην εξάντληση και την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος. Ο Cavallo κήρυξε «μάντρωμα» [το κλείσιμο των τραπεζών], με την υποστήριξη πολλών Περονιστών διοικητών, που σύρθηκαν στο φιάσκο και μαζί τους και οι περιφερειακές τους τράπεζες. Οι τραπεζικές καταθέσεις των νοικοκυριών δεν θα μπορούσαν να αποσυρθούν, αλλά τις κατακρατούσαν με αργό και βασανιστικό τρόπο. Έτσι συνέχισε να αυξάνεται η λαϊκή κινητοποίηση. Στις 13 Δεκεμβρίου, τα συνδικάτα κήρυξαν γενική απεργία που είχε υψηλή ανταπόκριση, χάρη στο κίνημα των piqueteros.
O De la Rua κήρυξε κατάσταση πολιορκίας το απόγευμα της Τετάρτης 19/12/2001, χρησιμοποιώντας ως επιχείρημα την ανάγκη να σταματήσουν οι διαμαρτυρίες και οι λεηλασίες των σούπερ μάρκετ. Ήταν μια προσπάθεια να πειθαρχήσει την αστική τάξη. Όμως, αντί να κερδίσει τα «μεσαία στρώματα», αυτά βγήκαν με όλο τον πληθυσμό στους δρόμους, χτυπώντας κατσαρόλες, ενδεικτικό της ανέχειας στην οποία βρίσκονταν, συμμετέχοντας στις πορείες, και στις συγκρούσεις με την αστυνομία. Το Αργεντινάσο είχε αρχίσει. Η νεολαία κατέλαβε την πλατεία Plaza de Mayo και δέχτηκε βίαιη καταστολή. Ο Cavallo παραιτήθηκε εκείνο το βράδυ, αλλά ήταν αργά. Την επόμενη μέρα υπήρξε μία ακόμα πιο μεγάλη λαϊκή κινητοποίηση, παρά την άγρια καταστολή που άφησε 38 νεκρούς. Ο ντε λα Rua αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Όμως η λαϊκή εξέγερση ήταν ασυγκράτητη. Ο Moyano, πρόεδρος της συνδικαλιστικής οργάνωσης CGT κάλεσε σε επ’ αόριστον γενική απεργία. Το θεσμικό πραξικόπημα είχε αποτύχει: ο λαός ήταν στους δρόμους ενώ είχε ανοίξει μια νέα πολιτική κατάσταση, επικίνδυνη, ενδεχομένως επαναστατική.
Το υπόλοιπο αυτών των ημερών ήταν η πτώση 3 ακόμα πρωθυπουργών ελέω του οργισμένου αργεντίνικου λαού, έως το 2003 όπου και επήλθε η άνοδος του Kirchner, κλείνοντας έτσι τον κύκλο του νεοφιλελευθερισμού και ανοίγοντας την περίοδο της “παραγωγικής Αργεντινής” που σίγουρα “θα υπερέβαινε την κρίση”…
Δέκα χρόνια αργότερα, το φάντασμα της κρίσης, «εθνική λαϊκή» αυτή τη φορά, πλανιέται πάνω από την Αργεντινή. Άλλοι υποστηρίζουν ότι η περίοδος της κοινωνικής αναταραχής και η κινητοποίηση που ξεκίνησε το Αργεντινάσο έχουν αντικατασταθεί από το εκλογικό αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος του περασμένου Οκτωβρίου . Αλλά μόλις έκλεισαν οι κάλπες εγκαινιάστηκε μια νέα πολιτική κρίση σε αρκετές μεριές: τελική σύγκρουση ενάντια με τα συνδικάτα και απαγόρευση των πικετοφοριών.
Περισσότερο από ποτέ, τίθεται λοιπόν, η ενίσχυση του κόμματος των εργατών, για την ανάπτυξη της τάσης που ξεκίνησε από το Αριστερό Μέτωπο για μια νέα επαναστατική ηγεσία του εργατικού κινήματος.
συντμήσεις:
CTA = Central de Trabajadores.
CCC = Corriente Clasica y Combativa.
PJ = Partido Justicialista. Κόμμα Δικαιοσύνης, συμμετείχε στον κυβερνητικό συνασπισμό.
CGT = General Confederation of Labour. Γενική Συνομοσπονδία Εργασίας. Πρόεδρός της ο Hugo Moyeno, μέλος επίσης του PJ.
FTV = Frente para la Victoria. Κόμμα της πρωθυπουργού Kirchner.
Ράνια Μ.
