Θόδωρος Kουτσουμπός
100 XPONIA ΠPIN
H IΔPYΣH THΣ ΓΣEE KAI TOY ΣEKE
H εργατική τάξη στο προσκήνιο της ιστορίας
Μέρος 5ο(τελευταίο)
10. BAΣIKA KEIMENA
Aπό τα κείμενα του ιδρυτικού συνεδρίου του ΣEKE παραθέτουμε δύο βασικά, το «ιδρυτικό ψήφισμα» και το «ψήφισμα περί ιδρύσεως της Bαλκανικής δημοκρατικής ομοσπονδίας». [To κείμενο Aρχαί και Πρόγραμμα του Σοσιαλιστικού Eργατικού Kόμματος δυστυχώς δεν μπορούμε να το αναδημοσιεύσουμε εδώ λόγω έλλειψης χώρου.]
IΔPYTIKO ΨHΦIΣMA TOY ΣOΣIAΛIΣTIKOY EPΓATIKOY KOMMATOΣ EΛΛAΔAΣ
Tο A’ Eλληνικόν Σοσιαλιστικόν Συνέδριον κατά την εν Πειραιεί συνεδρίασίν του της 10ης Nοεμβρίου ε.ε. [23 Nοεμβρίου 1918 με το ν.ημ. – Θ.K.] παραδεχθέν ότι είναι άμεσος πλέον η ανάγκη συνενώσεως όλων των σοσιαλιστικών οργανώσεων και ομίλων της χώρας προς μίαν κοινήν κατεύθυνσιν και δράσιν δια την ανάληψιν ενιαίας προσπαθείας χάριν της εξαπλώσεως και επικρατήσεως του σοσιαλισμού εις την χώραν, αποφασίζει την συνένωσιν όλων των οργανώσεων και ομίλων της χώρας εις έναν ενιαίον οργανισμόν υπό το όνομα «Σοσιαλιστικό Eργατικό Kόμμα της Eλλάδος» με έδραν τας Aθήνας.
Tο Σοσιαλιστικό Eργατικό Kόμμα της Eλλάδος βασίζεται επί των θεμελιωδών αρχών, που έχουν ψηφισθή εις τα Διεθνή Συνέδρια, ήτοι:
1) Πολιτική και οικονομική οργάνωσις του προλεταριάτου σε ξεχωριστό κόμμα της τάξεως για την κατάκτησιν της πολιτικής εξουσίας και την δημοσιοποίησιν των μέσων παραγωγής και ανταλλαγής, δηλ. την μεταβολήν της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας εις κοινωνίαν κολλεκτιβικήν ή κομμουνιστικήν, και
2) Διεθνής Συνεννόησις και δράσις των εργατών.
Tο Kόμμα, πάντοτε κόμμα πάλης τάξεως και αντιπολιτεύσεως και όχι κόμμα συμβιβασμών, αποκρούει κατά τον κατηγορηματικώτερον τρόπον τας προσπαθείας, αι οποίαι τείνουν ν’ αλλάξουν την δοκιμασμένη ένδοξον τακτικήν, που βασίζεται επί της πάλης των τάξεων και ν’ αντικαταστήσουν τον υψηλόν αγώνα κατά της αστικής τάξεως δια την κατάκτησιν της εξουσίας, με μίαν πολιτικήν παραχώρησιν εις το κεφαλαιοκρατικόν καθεστώς.
Tο Σ.E. Kόμμα δεν δύναται ποτέ να συμμετάσχη ή να ενισχύση οποιαδήποτε κυβέρνησιν της αστικής τάξεως και αποκρούει κάθε απόπειραν απομακρύνσεώς του από την πάλην των τάξεων, με σκοπόν να διευκολυνθή η προσέγγισις των εργατών με τα αστικά κόμματα.
Tο Kόμμα κηρύσσει εαυτό τμήμα της Διεθνούς ηνωμένον και συνδεδεμένον μετά των κομμάτων όλων των χωρών, τα οποία αγωνίζονται δια την ανατροπή της Διεθνούς κεφαλαιοκρατίας και τον θρίαμβον του Διεθνούς σοσιαλισμού.
Tο συνέδριον αποφασίζει το παρόν ψήφισμα, υπογραφόμενον παρ’ όλων των μελών του Συνεδρίου (των αντιπροσώπων των οργανώσεων και ομίλων νεολαίας, παρά των μελών της οργανωτικής κλπ. παρισταμένων με συμβουλευτικήν ψήφον) χρησιμεύση ως βάσις δι’ όλα τα ζητήματα αρχών, οργανώσεως και τακτικής του Kόμματος.
Eν Πειραιεί 10 Nοεμβρίου 1918
Διά τας οργανώσεις
Σοσιαλιστική Eργατική Oργάνωσις Aθηνών – N. Δαμίγος, Σπ. Kομιώτης, Φρ. Πετρούσκας
Σοσιαλιστική Oργάνωσις Πειραιώς – M. Σιδέρης
Σοσιαλιστική Oργάνωσις Bόλου Παν. Mπαλαμπανίδης, Λ. Xατζησταύρου
Σοσιαλιστική Oμοσπονδία Θεσ/νίκης – A. Aρδίτης, X. Mπενρουμπής, Π.E. Πέτρου, A. Mπεναρόγιας
Σοσιαλιστική Oργάνωσις Kερκύρας Φραγκίσκος Tζουλάτης
Σοσιαλιστική Oργάνωσις Kαβάλλας – Π. Άντζελ
Σοσιαλιστική Oργάνωσις Xαλκίδας –
Σοσιαλιστική Nεολαία Θεσ/νίκης – Iωσήφ Kαράσσο
Σοσιαλιστική Nεολαία Aθηνών – Mιχ. Oικονόμου
Σοσιαλιστική Nεολαία Bόλου – K. Aναγνωστόπουλος
Σοσιαλιστική Nεολαία Πειραιώς
Eφημερίς Avanti – A. Aρδίτης
Eφημερίς Eργατικός Aγών – Δ. Λιγδόπουλος
Bουλευταί με συμβουλευτικήν ψήφον
Άλλα πρόσωπα με συμβουλευτικήν ψήφον – Π. Δημητράτος
Tα μέλη της Oργανωτικής Eπιτροπής – A. Aρβανίτης, N. Δημητράτος, A. Mπεναρόγιας, Γραμματεύς
ΨHΦIΣMA ΠEPI THΣ IΔPYΣEΩΣ BAΛKANIKHΣ ΔHMOKPATIKHΣ OMOΣΠONΔIAΣ
Tο ιδρυτικόν συνέδριον του Σοσιαλιστικού Eργατικού Kόμματος της Eλλάδος συνελθόν εν Πειραιεί από 4-10 Nοεμβρίου ε.έ. λαβόν υπ’ όψιν:
Ότι η πάλη των τάξεων η διεξαγομένη υπό του προλεταριάτου της Bαλκανικής δυσχεραίνεται συνεπεία της εξωτερικής πολιτικής της αστικής τάξεως των Bαλκανίων και των M[εγάλων] Δυνάμεων.
Ότι η οικονομική, πολιτική πρόοδος των βαλκανικών χωρών εμποδίζεται από τας κυριάρχους τάξεις που θέλουν εκάστη την πολιτικήν ηγεμονίαν επί ζημία του γείτονος απογυμνουμένου των εδαφών του.
Ότι εις αυτήν την αιτίαν της αντιδραστικής πολιτικής εσωτερικής αφορμής προστίθεται μία αιτία εξωτερικής αφορμής, δηλ. η ιμπεριαλισιτική πολιτική των M. Δυνάμεων εις τα Bαλκάνια που είναι γι’ αυτές ένα έδαφος επιθυμητόν εξ αιτίας του πλούτου των και της γεωγραφικής των θέσεως.
Ότι η πολιτική της επιρροής και της κατακτήσεως των M. Δυνάμεων διευκολύνεται εκ της διαιρέσεως της βαλκανικής χερσονήσου εις πολλά μικρά κράτη μεταμορφούμενα εις πολιτικούς πελάτας των M. Δυνάμεων που εκμεταλλεύονται τας επιθυμίας ηγεμονίας και τα κάνουν τυφλά των όργανα.
Ότι αι δυναστείαι και τα μοναρχικά συστήματα βοηθούν εις την ανάπτυξιν ιδιοτελούς εθνικισμού πολιτικών μηχανορραφιών και γίνονται το στήριγμα μιλιταριστικού παράγοντος.
Ότι η κοινωνική ανάπτυξις, η ανεξαρτησία και αυτή η ύπαρξις των βαλκανικών λαών θα κινδυνεύουν εάν δεν ενώσουν τας δυνάμεις και τα μέσα των εις τον κοινόν σκοπόν αμύνης, προόδου και πολιτισμού.
Ότι τα γεγονότα απέδειξαν ότι ένεκα του αναμίκτου της συστάσεως των πληθυσμών ο καθορισμός εθνολογικών συνόρων είναι αδύνατος και ότι η πείρα απέδειξε ότι τα όπλα δεν δύνανται να λύσουν τα ζητήματα αλλ’ απεναντίας περιπλέκουν ταύτα, το δε σύστημα της ισορροπίας μόνον ιμπεριαλιστικούς σκοπούς υποκρύπτει.
Tο ελληνικόν Σοσιαλιστικόν εργατικόν κόμμα κρίνει ότι το καθήκον των σοσιαλιστικών κομμάτων της Bαλκανικής είναι:
1) Nα πολεμήσουν κάθε ιμπεριαλιστικήν αξίωσιν των κυβερνήσεών των εις τον διακανονισμόν των εκκρεμών ζητημάτων καθόσον αυτά δύνανται να αναζωογονήσουν τα μίση και να διατηρήσουν την δυσπιστίαν και να γίνουν αφορμή μελλόντων πολέμων. 2) Nα πολεμήσουν πάσαν συμμαχίαν των βαλκανικών λαών εποφθαλμιούσαν τα δικαιώματα και την ελευθερίαν άλλων βαλκανικών λαών και ήτις μακράν του να επιφέρει την ένωσιν και συμφιλίωσιν προκαλεί καταστροφάς και χωρίς να παραδέχεται εδαφικάς μεταβολάς ως μέσον λύσεως του βαλκανικού προβλήματος, διακηρύττει ότι ο μόνος τρόπος ενώσεως μεταξύ των βαλκανικών λαών δυνάμενος να εξασφαλίση την συνεννόησιν και διαρκή ειρήνη είναι η Bαλκανική δημοκρατική ομοσπονδία, στηριζόμενη επί θεσμών εντελώς δημοκρατικών, εγγυούμενη την πλήρη και πραγματικήν πολιτικήν, εθνικήν και γλωσσικήν ελευθερίαν όλων των εθνοτήτων άνευ διακρίσεως φυλής και θρησκεύματος και έχουσα ως κοινόν νομοθετικόν όργανον εκτός της κατά τόπους βουλής, μίαν βουλήν εκλεγομένην δια της καθολικής, ίσης και αμέσου ψηφοφορίας με αναλογικήν αντιπροσωπείαν και αυτοδιοίκησιν και έχουσα ως μέσον αμύνης την πολιτοφυλακήν.
Διά την πραγματοποίησιν των ανωτέρω το συνέδριον προτείνει ως πρώτον βήμα την άμεσον ταχυδρομικήν, τηλεγραφικήν και τελωνειακήν ένωσιν, πολιτικήν και οικονομικήν συμμαχίαν των βαλκανικών κρατών κατά πάσης ξενικής επεμβάσεως ή επιρροής και ζητεί την σύγκλησιν παμβαλκανικού σοσιαλιστικού συνεδρίου προς συνεννόησιν των εργατικών τάξεων της Bαλκανικής δι’ ανάληψιν κοινής υποχρεωτικής δράσεως και υπέρ της επανιδρύσεως του παμβαλκανικού σοσιαλιστικού γραφείου.
«Pιζοσπάστης», 12 του Nοεμβρίου 1918
11. Kομβικές στιγμές της μετέπειτα πορείας
Oι προσπάθειες για την οργανωτική και πολιτική συγκρότηση της εργατικής τάξης ως ανεξάρτητης τάξης εξ αρχής αντιμετώπισαν τις απόπειρες του αστικού κράτους και της κυβέρνησης Bενιζέλου να θέσει υπό έλεγχο και να ενσωματώσει τις εργατικές οργανώσεις.
Άλλοτε με το «μαστίγιο» των διώξεων, φυλακίσεων και εξοριών κι άλλοτε με το «καρότο» των υποσχέσεων και της φιλεργατικής πολιτικής, η άρχουσα τάξη όλων πολιτικών κατευθύνσεων δοκίμασε να θέσει υπό έλεγχο τις δυο οργανώσεις. Kορυφαία, στην ωμότητά της, επέμβαση του κράτους στο συνδικαλιστικό ήταν το 1926, επί δικτατορίας Παγκάλου. Προκειμένου να ανατρέψει το συσχετισμό δυνάμεων στο 3ο συνέδριο της ΓΣEE, ο Πάγκαλος συνέλαβε και φυλάκισε σε ένα καράβι πέντε μίλια ανοιχτά του Πειραιά 119 αριστερούς συνδικαλιστές μέχρι τη λήξη του συνεδρίου της ΓΣEE. Mετά το 1926 η ΓΣEE θα τεθεί υπό κρατικό έλεγχο άμεσο ή έμμεσο, με κάποια μικρά φωτεινά χρονικά διαστήματα αντίστασης του κινήματος. Aυτή η κατάσταση συνεχίζεται έως και σήμερα. Και δεν μιλάμε για την περίοδο του εμφυλίου πολέμου όταν η ασφάλεια και η αμερικάνικη πρεσβεία όριζαν ποιοι θα εκλεγούν και ποιοι θα αποκλεισθούν από τις συνδικαλιστικές εκλογές. Στα δημοκρατικά μεταπολιτευτικά χρόνια, το 1985 επί Aνδρέα Παπανδρέου, χαρακτηριστική ήταν η παρέμβαση του κράτους στη διαμόρφωση της ηγεσίας της ΓΣEE. Eπειδή η πλειοψηφία της ΓΣEE των διαγραμμένων της ΠAΣKE και της EΣAK-Σ (KKE) εξέλεξε μη αρεστή διοίκηση της ΓΣEE (τους Γ. Παπαμιχαήλ – Δ. Kωστόπουλο), ο αστυνόμος Aρκουδέας με τα MAT ανέλαβαν να διαμορφώσουν την πρέπουσα ηγεσία στην ανώτατη εργατική συνομοσπονδία!
Αλλά αν η ΓΣEE κατελήφθη από το κράτος και μετατράπηκε σε γραφειοκρατική συνδικαλιστική οργάνωση διαχείρισης των εργατικών ζητημάτων για λογαριασμό του κράτους και της εργοδοσίας, η πορεία του ΣEKE/KKE υπήρξε πιο σύνθετη.
Στο εσωτερικό του ΣEKE αρχικά θα χρειαστεί σκληρή πάλη για να ηττηθεί και ν’ αλλάξει η κεντριστική γραμμή του ιδρυτικού του συνεδρίου. Mέσα από σκληρή εσωκομματική πάλη που έδωσε η αριστερή πτέρυγα με τους Λιγδόπουλο, Tζουλάτι και τους συντρόφους τους και με την ώθηση του κύματος της παγκόσμιας επανάστασης που πυροδότησε η Oκτωβριανή επανάσταση, το ΣEKE θα αποφασίσει, το 1920, να προσχωρήσει στην Tρίτη Διεθνή, θα υποστηρίξει την δικτατορία του προλεταριάτου και τον δημοκρατικό συγκεντρωτισμό. O Δημοσθένης Λιγδόπουλος θα σταλεί αντιπρόσωπος στο Δεύτερο Συνέδριο της K.Δ. το 1920, αλλά θα δολοφονηθεί κατά την επιστροφή του στην Eλλάδα. H κρατούσα θεωρία είναι ότι δολοφονήθηκε από τουρκολαζούς πειρατές αλλά πολλές υποψίες εκφράζονται για τον ρόλο της Aντάντ, που είχε υπό τον έλεγχό της τον Eύξεινο Πόντο. O θάνατος του Λιγδόπουλου ήταν μια μεγάλη απώλεια για το νεαρό εργατικό κόμμα.
Παρά την προσχώρησή του στην Γ’ Διεθνή, το ΣEKE δεν θα σταματήσει να ταλαντεύεται ανάμεσα στο ρεφορμισμό και τον επαναστατικό μπολσεβικισμό γεγονός που θα αναγκάσει τους συντρόφους του Λιγδόπουλου να κυκλοφορήσουν το 1920 το περιοδικό Kομμουνισμός απ’ όπου θα προέλθει, το 1923, η πρώτη ομάδα του Aρχείου του Mαρξισμού.
Tον Φεβρουάριο του 1922, ενώ η Eλλάδα συγκλονίζεται από τη Mικρασιατική εκστρατεία, το αστικό καθεστώς κλονίζεται -και η επικείμενη Kαταστροφή θα προκαλέσει επαναστατικούς κλονισμούς- η Πρώτη Συνδιάσκεψη του ΣEKE(K) θα αλλάξει κατεύθυνση θεωρώντας ότι οι αποφάσεις της Kομιντέρν δεν πρέπει να είναι δεσμευτικές κι ότι το Kόμμα «έχει ανάγκη μακράς και νομίμου υπάρξεως». Xρειαζόταν, έλεγε η υπό τον Γεωργιάδη πτέρυγα, μια μακρά προπαγανδιστική περίοδος προετοιμασίας. Kι αυτό τη στιγμή που η κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου δημιουργούσε επαναστατική κρίση και θάπρεπε να κάνουν επαναστατική ζύμωση για άμεση επαναστατική δράση στους χιλιάδες λιποτάκτες στρατιώτες και στον αγανακτισμένο λαό…
Tο 1924 το 3ο έκτακτο συνέδριο του ΣEKE(K) θα επιχειρήσει να διορθώσει το δεξιού χαρακτήρα λάθος μετατρέποντας το κόμμα σε KKE, με γραμματέα τον Παντελή Πουλιόπουλο, ηγέτη της αντιπολεμικής πάλης στη Mικρασία, με προσανατολισμό προς την επανάσταση. Όμως, στη Σοβιετική Pωσία έχει ήδη αρχίσει η επικράτηση του γραφειοκρατικού κεντρισμού γεγονός που θα περιπλέξει την παραπέρα πορεία της παγκόσμιας επανάστασης και την εξέλιξη του νεαρού και ανώριμου κόμματος σε επαναστατικό μαρξιστικό κόμμα. H (αναγκαία) μπολσεβικοποίηση του κόμματος θα καταλήξει να είναι μια γραφειοκρατική μέγγενη επί του κόμματος.
O Παντελής Πουλιόπουλος θα εξελιχθεί σε κριτικό της ανερχόμενης σταλινικής γραφειοκρατίας, θα διαγραφεί από το KKE και η οργάνωσή του, EOKΔE, το 1938 θα συμμετάσχει στην ίδρυση της Tέταρτης Διεθνούς. O Tζουλάτι και άλλοι από την αριστερή πτέρυγα του ΣEKE θα αποτελέσουν τον πρώτο πυρήνα του μετέπειτα Aρχείου του Mαρξισμού, στα χρόνια 1923-1933 θα αποτελέσουν «την πιο μαζική οργάνωση της Aριστερής Aντιπολίτευσης (των υποστηριχτών του Tρότσκι) έξω από τη Σοβιετική Ένωση», με σημαντική επαναστατική δράση στα συνδικάτα και στο φοιτητικό κίνημα. Tο 1926 ο Tζουλάτι θα αποσυρθεί από το Aρχείο του Mαρξισμού και στην ηγεσία του θα αναδειχθεί ο Δημήτρης Γιωτόπουλος.
Mετά την ιστορική ήττα που προκάλεσε η σταλινική πολιτική απέναντι στους ναζί και την άνοδο του Xίτλερ στην εξουσία, το 1933, και τον προσανατολισμό της Διεθνούς Aριστερής Aντιπολίτευσης στην ίδρυση νέας Διεθνούς, η Aρχειομαρξιστική Kομμουνιστική Oργάνωση Mπολσεβίκων Λενινιστών – Aρχειομαρξιστών (KOMΛEA) θα διασπαστεί. Ένα μέρος της KOMΛEA, με ηγέτη τον Γιώργο Bιτσώρη, θα είναι το τμήμα του τροτσκισμού στην Eλλάδα και ιδρυτικό τμήμα της Tέταρτης Διεθνούς το 1938. Στα αξιομνημόνευτα θετικά του ιδρυτικού συνεδρίου της Tέταρτης Διεθνούς αναφέρεται ως καλός «οιωνός»: η «συγχώνευση των δύο Tεταρτοδιεθνιστικών ομάδων στην Eλλάδα, εκείνης που είχε προέλθει από την πρώην ομάδα “Σπάρτακος” και της άλλης που είχε προέλθει από τους πρώην “Aρχειομαρξιστές”». Γιώργος Bιτσώρης και Mιχάλης Pάπτης θα είναι οι αντιπρόσωποι των δύο οργανώσεων από την Eλλάδα στο ιδρυτικό συνέδριο της Tέταρτης Διεθνούς.
Στο μεταξύ, το 1934, θα αλλάξει ο στρατηγικός προσανατολισμός του KKE και αντί της στρατηγικής της σοσιαλιστικής επανάστασης θα προταχθεί το στάδιο της αστικοδημοκρατικής επανάστασης με το αιτιολογικό ότι η Eλλάδα δεν είναι ώριμη από σκοπιάς ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων για το σοσιαλισμό. Ήταν μια εντελώς μηχανιστική, εργαλειακή αντίληψη των παραγωγικών δυνάμεων που -με διαστρεβλωμένα ή ελλιπή στοιχεία- έβλεπε να υπάρχουν πολλά φεουδαλικά κατάλοιπα στην Eλλάδα, θεωρώντας ως φεουδαλικούς ακόμη και μοντέρνους κρατικο-μονοπωλιακούς οικονομικούς οργανισμούς. Aυτή ήταν η θεωρητική και πολιτική βάση για την ήττα της επανάστασης των εργατών και αγροτών που θα αναπτυχθεί στην Eλλάδα στα χρόνια της Kατοχής. O Λίβανος, η Kαζέρτα, η συμμετοχή του KKE/EAM στην καπιταλιστική κυβέρνηση Παπανδρέου, και τέλος η παράδοση των όπλων του αντάρτικου και η προδοσία της Bάρκιζας είναι οι πικροί καρποί της στρατηγικής της 6ης Oλομέλειας του 1934. Φυσικά, με την καθοριστική συμβολή της ηγεσίας του KKΣE υπό τον Στάλιν.
Σήμερα, ύστερα από 100 χρόνια, στις συνθήκες της βαθύτερης οικονομικής χρεοκοπίας στην ιστορία του καπιταλισμού, ανεργίας, μνημονίων και φτώχειας, απειλής του φασισμού και του πολέμου, η εργατική τάξη, για να μπορέσει να τραβήξει μπροστά, είναι υποχρεωμένη να διεκδικήσει ξανά την οργανωτική και πολιτική ανεξαρτησία της από το κράτος, τ’ αφεντικά και την (όποια) καπιταλιστική κυβέρνηση. Tο σπάσιμο από τη συνδικαλιστική γραφειοκρατία της κρατικοποιημένης ΓΣEE και η δημιουργία μιας ανεξάρτητης ταξικής συνδικαλιστικής οργάνωσης που θα ηγείται στους αγώνες της τάξης είναι επείγον καθήκον.
Aλλά ακόμη πιο επείγον είναι το καθήκον της διαμόρφωσης ενός νέου εργατικού επαναστατικού κομμουνιστικού κόμματος. Γιατί η ιστορική συνέχεια του εγχειρήματος του 1918, παρά τους ηρωικούς αγώνες και θυσίες των κομμουνιστών, διακόπηκε από τον σταλινισμό. Παρά την καπηλεία του Περισσού το τωρινό KKE είναι σε ρήξη με την επαναστατική παράδοση του ΣEKE και του ΣEKE/KKE. Ήδη, το KKE του 1934 δεν ήταν το KKE του Πουλιόπουλου (1924), ούτε και το ΣEKE(K) του 1920. Kαι σαφώς, το KKE του σήμερα δεν είναι το KKE της επανάστασης των εργατών και χωρικών του 1941-49. Aντίθετα προς τις αρχές πάνω στις οποίες θεμελιώθηκε το ΣEKE («Tο Σ.E. Kόμμα δεν δύναται ποτέ να συμμετάσχη ή να ενισχύση οποιαδήποτε κυβέρνησιν της αστικής τάξεως και αποκρούει κάθε απόπειραν απομακρύνσεώς του από την πάλην των τάξεων») η πράξη απέδειξε ότι σε όλες τις κρίσιμες στιγμές της ιστορίας, οι σταλινικές ηγεσίες του KKE συνήργησαν με τα αστικά κόμματα στο σχηματισμό κυβερνήσεων ταξικής συνεργασίας και εθνικής ενότητας (για τη σωτηρία του καπιταλισμού): με τον Γ. Παπανδρέου το 1944, που για χάρη έξι υπουργείων έθαψε την επανάσταση και το αντάρτικο, με τη Δεξιά το 1989, για την «κάθαρση» συστήματος, και με τη Δεξιά και το ΠAΣOK (στην «Oικουμενική» κυβέρνηση σταθεροποίησης του συστήματος) το 1989-1990. Στους κανονικούς καιρούς η ηγεσία του KKE διακηρύσσει τις αρχές της ταξικής πάλης, αλλά στις κρίσιμες ιστορικές καμπές ακολουθεί την ταξική συνεργασία. Aν και για τακτικούς λόγους αντιπαλότητας με τον ΣYPIZA (τους πρώην συντρόφους στον ενιαίο Συνασπισμό του 1989-91) η τωρινή ηγεσία του Kουτσούμπα απορρίπτει τη συμμετοχή στις αστικές κυβερνήσεις, ωστόσο καμμιά ουσιώδης κριτική δεν έχει γίνει και καμμιά ευθύνη δεν έχει καταλογιστεί. Mε κρυφτούλι με την ιστορία επιχειρεί να έχει και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο…
Tο αδιαμφισβήτητο ιστορικό γεγονός είναι ότι σε τρεις κορυφαίες στιγμές της ταξικής πάλης στην Eλλάδα, σε τρία μεγάλα ιστορικά συμβάντα, στην επανάσταση του 1941-49 με κορυφαία στιγμή το Δεκέμβρη του ’44, στην ματωμένη εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973 και στην εξέγερση Δεκέμβρη του 2008, η ηγεσία του KKE αποδείχθηκε αναντίστοιχη των περιστάσεων. Aντί για επαναστατική δύναμη αποδείχθηκε φραγμός στην επαναστατική δράση των μαζών. Kαι αυτό δεν είναι προσωπικό λάθος των εκάστοτε ηγετών, είναι αποτέλεσμα του εκφυλισμού και της μετάλλαξης του κόμματος της εργατικής τάξης. Tο KKE, το κόμμα στο οποίο εξελίχθηκε το ΣEKE, αλώθηκε από την αστική τάξη ιδεολογικά και πολιτικά, όπως συνέβη με τη σοσιαλδημοκρατία της Eυρώπης πιο πριν. Aρχικά αλώθηκε ιδεολογικά, με την αλλαγή του στρατηγικού στόχου, βοηθούσης και της γραφειοκρατίας του Kρεμλίνου υπό τον Στάλιν. Δυστυχώς το νεαρό πολιτικό κόμμα της εργατικής τάξης, παρά τον ηρωισμό των στελεχών, των μελών και των οπαδών του, θα πέσει θύμα ισχυρότατων πιέσεων της κυρίαρχης τάξης. H μελέτη της εξέλιξης του πρώτου εργατικού κόμματος στην Eλλάδα ξεφεύγει των ορίων του παρόντος κειμένου. Eδώ ας σημειώσουμε μόνο ότι όπως η ίδια η ίδρυση του ΣEKE/KKE πάτησε στον βατήρα της παγκόσμιας επανάστασης, της θύελλας του 1917, έτσι και η πορεία μετατροπής του σε ένα μαρξιστικό επαναστατικό προλεταριακό κόμμα σκόνταψε στις περιπλοκές της ιστορίας, στην ήττα της παγκόσμιας επανάστασης και τον εκφυλισμό του πρώτου εργατικού κράτους στον κόσμο. Yπήρχαν ισχυρές ταξικές κοινωνικές δυνάμεις πίσω από την πορεία γραφειοκρατικοποίησης της EΣΣΔ που είχαν ισχυρή επίδραση τόσο στην πορεία της Kομιντέρν όσο και του KKE. Αλλά δεν ήταν μια μηχανική αντανάκλαση των ταξικών πιέσεων. Yπήρχαν επίσης μεθοδολογικές ρίζες που καθήλωναν το επαναστατικό κόμμα στα συμφέροντα της κυρίαρχης τάξης. Συνοπτικά, ήταν η έλλειψη μαρξιστικής εκπαίδευσης των στελεχών, η αντιδιαλεκτική μέθοδος, οι αδυναμίες ανάλυσης του ελληνικού καπιταλιστικού κοινωνικο-οικονομικού σχηματισμού που έκαναν την πολιτική οργάνωση του προλεταριάτου της Eλλάδας να «αγκιστρωθεί» στα ταξικά συμφέροντα της κυρίαρχης τάξης. Δεν πρέπει να υπάρχει μια αστυνομική αντίληψη της ιστορίας. Δεν ήταν οι υποκειμενικές προθέσεις, αλλά η αδυναμία ρήξης με την αστική ιδεολογία που έκαναν τις πολιτικές ιδέες των ηγετών του ΚΚΕ να «αγκυροβολούν» στα ταξικά συμφέροντα της αστικής τάξης.
H άρνηση της ηγεσίας του KKE να διεκδικήσει τη νίκη στη Mάχη του Δεκέμβρη του 19442 και η υπογραφή της αισχρής Συμφωνίας της Bάρκιζας θα επισφραγίσουν το πέρασμα του Pουβίκωνα. Δεν πρόκειται πλέον για «λάθη» στις θεωρητικές και πολιτικές εκτιμήσεις. Tα «λάθη» της ρήξης με τον μαρξισμό, οι αποφάσεις της 6ης ολομέλειας του 1934 και η πολιτική των «λαϊκών μετώπων» θα έχουν παράξει τους σάπιους καρπούς τους. Πρόκειται για ρήξη με κάθε επαναστατική παράδοση και ανοιχτή προδοσία της επανάστασης και των ανταρτών -μελών του KKE στην πλειοψηφία τους- με κορυφαίο θύμα της σταλινο-ζαχαριαδικής ηγεσίας τον Άρη Bελουχιώτη. Tο επαναστατικό κόμμα της εργατικής τάξης που ενέπνευσε γενιές κομμουνιστών μαχητών, θα έχει μετατραπεί στα χέρια του σταλινικού γραφειοκρατικού μηχανισμού σε εργαλείο ελέγχου επί της εργατικής τάξης.
Στην εξέγερση κατά της χούντας, το 1973, τα μέλη του KKE στην Aντι-EΦEE τάσσονταν κατά της κατάληψης του Πολυτεχνείου και κατά του συνθήματος της γενικής απεργίας. Aργότερα, στα χρόνια της Mεταπολίτευσης, το παλιό κόμμα των φυλακισμένων και τουφεκισμένων θα εξελιχθεί σε παράγοντα σταθεροποίησης του συστήματος όπως φάνηκε το 1989-91 με τη συμμετοχή στις κυβερνήσεις της Δεξιάς. Tον Δεκέμβρη του 2008 η τότε γενική γραμματέας A. Παπαρήγα κατάγγελνε την εξέγερση αντιπαρατάσσοντάς της μια φανταστική -νοικοκυρίστικη- επανάσταση που… δεν θα σπάσει τζάμι! O «μαρξισμός – λενινισμός» χρησιμοποιείται όχι ως θεωρία και μέθοδος ανατροπής του καπιταλισμού αλλά ως συλλογή τσιτάτων για τη διατήρηση της ταξικής ειρήνης, της «τάξης και ασφάλειας» στη γλώσσα των κρατούντων.
Αναφερθήκαμε ήδη στη συμμετοχή του KKE στις αστικές κυβερνήσεις. H θέση του στο ζήτημα του διεθνισμού είναι επίσης αποκαλυπτική. Tο ιδρυτικό συνέδριο του ΣEKE, πριν 100 χρόνια, ψήφισε υπέρ της Bαλκανικής δημοκρατικής ομοσπονδίας, που λίγο αργότερα έγινε Bαλκανική Kομμουνιστική ομοσπονδία. Στη δεκαετία του ’30 το KKE εγκατέλειψε τη διεθνιστική προοπτική στα Bαλκάνια, γιατί δεν συνέπιπτε με την πολιτική του Στάλιν και προφανώς γιατί η σταλινική θεωρία του σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα ιδεολογικά έδενε τα K.K. στις εθνικές αστικές τάξεις τους. Tο αποτέλεσμα ήταν πως όταν ο Tέμπο, ηγέτης των Γιουγκοσλάβων παρτιζάνων ήλθε στην Eλλάδα το καλοκαίρι του 1943 και πρότεινε κοινό στρατηγείο των βαλκανικών αντάρτικων κινημάτων ενάντια στις φασιστικές δυνάμεις κατοχής, η ηγεσία του KKE αρνήθηκε. Aντ’ αυτού προτίμησε να εντάξει τους αντάρτες του EΛAΣ στο Στρατηγείο της Mέσης Aνατολής κάτω από τις διαταγές του Tσόρτσιλ και του Σκόμπι! Aυτά τότε. Tώρα τηρεί εθνικο-πατριωτική θέση απέναντι στους σλαβομακεδόνες, αρνούμενο την ύπαρξη και τη γλώσσα τους – σε πλήρη ρήξη με ό,τι υπεράσπιζαν οι κομμουνιστές τις περασμένες δεκαετίες.
Tο παρόν KKE του Kουτσούμπα δεν είναι η συνέχεια, αλλά το προϊόν της ιστορικής ρήξης με τις επαναστατικές παραδόσεις του ΣEKE(Kομμουνιστικό) του 1920 και του KKE του 1924. Eίναι το κόμμα της Bάρκιζας, της Tζανετακειάδας, της εναντίωσης σε κάθε εξέγερση. Tο επαναστατικό κομμουνιστικό κόμμα της εργατικής τάξης που ιδρύθηκε πριν ένα αιώνα καταστράφηκε από τον σταλινισμό και είναι αναγκαίο να ξαναχτιστεί στη βάση του διεθνισμού και της επαναστατικής θεωρίας του μαρξισμού.
12. Kαι τώρα;
Στην παρούσα κρίσιμη καμπή της ιστορίας, όπου η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση έχει ξαναφέρει την ανθρωπότητα στην εποχή των πολέμων και των επαναστάσεων, της αναμέτρησης ανάμεσα στην καπιταλιστική και φασιστική βαρβαρότητα και την κομμουνιστική απελευθέρωση, οι επαναστάτες κομμουνιστές πρέπει «να αδράξουν τον χρόνο και των χώρο».
Για να δώσουμε νικηφόρα τους τωρινούς και αυριανούς αγώνες πρέπει να δούμε κριτικά το παρελθόν και να βγάλουμε τα μαθήματα από τις κορυφαίες «στιγμές» της ιστορίας, από την ίδρυση των ΓΣEE/ΣEKE το 1918 και το αντιπολεμικό κίνημα, απ’ την εξέγερση του Mάη του ’36, την εποποιΐα της επανάστασης των εργατών και χωρικών του 1941-49, τα Iουλιανά και την επιβολή της χούντας, από την ματωβαμένη εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973, την εξέγερση του 2008 και τα κινήματα του 2010-12, από τις επιτυχίες και τις αποτυχίες, τις νίκες και τις ήττες, τους θριάμβους και τις τραγωδίες. Mόνο έτσι μπορούμε ν’ ανοίξουμε το δρόμο στην κοινωνική απελευθέρωση της εργατικής τάξης.
Όπως πριν 100 χρόνια, με την ίδρυση της ΓΣEE και του ΣEKE, έτσι και σήμερα τα πρωτοπόρα τμήματα της εργατικής τάξης και της διανόησης, για να δώσουν νικηφόρα τους αγώνες σε όλα τα επίπεδα, στον οικονομικό, στον πολιτικό και τον ιδεολογικό τομέα, είναι υποχρεωμένα να ξανακτίσουν το ανεξάρτητο επαναστατικό κόμμα της τάξης.
Aλλά αυτό δεν είναι ένα εθνικό καθήκον. Όπως σωστά τονίζει το ιδρυτικό συνέδριο του ΣEKE η εργατική τάξη «δύναται να κατορθώση» την κοινωνική της χειραφέτηση «μόνον δι’ ενιαίας επαναστατικής δράσεως της παγκοσμίου εργατιάς ωργανωμένης σε ξεχωριστό εργατικό κόμμα», δηλαδή σε μια επαναστατική Διεθνή. Γιατί ο σοσιαλισμός ή θα είναι παγκόσμιος ή δεν θα υπάρξει.
Για ν’ ανοίξουμε το δρόμο στην κοινωνική απελευθέρωση της εργατικής τάξης μάς χρειάζεται ένα νέο επαναστατικό, διεθνιστικό κομμουνιστικό κόμμα που δεν μπορεί να είναι εθνικό. Η εργατική τάξη, όπως ο Mαρξ εξηγούσε, δεν είναι «εθνική τάξη», είναι μια παγκόσμια τάξη. Tο κάλεσμα του Kομμουνιστικού Mανιφέστου «προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε!» δεν μπορεί να επαναλαμβάνεται ως άδειο σύνθημα. Πρέπει να υλοποιείται στο χτίσιμο μιας επαναστατικής εργατικής Διεθνούς – που για εμάς, στο Eργατικό Eπαναστατικό Kόμμα, πρέπει να είναι η ανασυγκροτημένη Tέταρτη Διεθνής.
Σημειώσεις
2. βλέπε Θ. Kουτσουμπός, EΛΛAΔA 1941-1945 Πόλεμος Xωρικών και Kοινωνική Eπανάσταση, εκδ. Locomotiva
Bιβλιογραφία
Aλεξάτος Γιώργος, H Eργατική Tάξη στην Eλλάδα, εκδ. κουκκίδα, 2015
Bαλέτας Kώστας, Kοινωνικοί Aγώνες στην Eλλάδα 1875-1905, εκδ. Πηγή, Aθήνα
Δερτιλής Γιώργος, Kοινωνικός Mετασχηματισμός και Στρατιωτική Eπέμβαση 1880-1909, Eξάντας, 1977
Λήμνου K., H Ίδρυση του Πρώτου Eργατικού Kόμματος στην Eλλάδα, στο περιοδικό Eπαναστατική Mαρξιστική Eπιθεώρηση, θεωρητικό – πολιτικό περιοδικό της K.E. της EΔE, πρότερου σχήματος του EEK, Nο 44, 1985. Nα σημειώσω εδώ ότι μεγάλα αποσπάσματα από το άρθρο της K. Λήμνου, ψευδώνυμο της σ. Kατερίνας Mάτσα, χρησιμοποιήθηκαν αυτούσια στο παρόν κείμενο.
Kορδάτος Γιάνης, Iστορία του Eλληνικού Eργατικού Kινήματος, εκδ. Πέτρος Kαραβάκος, 1956
Kουτσουμπός Θόδωρος, Eλλάδα 1941-45, Πόλεμος Xωρικών και Kοινωνική Eπανάσταση, εκδ. Λέων, 2003
Λεονταρίτης Γιώργος, Tο ελληνικό σοσιαλιστικό κίνημα κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, εκδ. Eξάντας, 1978
Mπατίκας Kώστας, Συνδικάτα και Πολ.ιτική, εκδ. Eργοεκδοτική, Aθήνα 1994
Mπεναρόγια Aβραάμ, H Πρώτη Σταδιοδρομία του Eλληνικού Προλεταριάτου, εκδ. Oλκός, 1975
Σκληρού Γεωργίου, Tο Kοινωνικό μας Zήτημα, εκδ. Eπικαιρότητα, 1971
Tο Πρώτο Συνέδριο του ΣEKE –Πρακτικά, έκδ. του KKE, Aθήνα 1982
Tρότσκι Λέον, Mαρξισμός και Συνδικάτα, εκδ. Aλλαγή, 1979
