Η τελευταία μάχη του Λένιν ενάντια στη γραφειοκρατία του Στάλιν
του Θόδωρου Κουτσουμπού
Εισαγωγή
Ανεξάρτητα από την κρίση, τις προτιμήσεις και εκτιμήσεις καθενός, είναι αναμφισβήτητο ότι η ΕΣΣΔ, το πρώτο προλεταριακό κράτος που ιδρύθηκε πριν από 100 χρόνια, στις 30 Δεκέμβρη του 1922, σε μια συνεδρίαση των σοβιέτ στο θέατρο Μπολσόι στη Μόσχα, έχει σφραγίσει ανεξίτηλα την ιστορία του 20ού αιώνα μέχρι τις μέρες μας. Καθόρισε όλη τη μετέπειτα ιστορική εξέλιξη, τη μετατροπή μιας γιγάντιας παρακμασμένης Τσαρικής αυτοκρατορίας, σε μια γιγάντια δύναμη, την ήττα του ναζισμού στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τις μεταπολεμικές εξελίξεις. Και αν η Οκτωβριανή σοσιαλιστική επανάσταση του 1917 υπήρξε η απαρχή της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης κατά τις εκτιμήσεις των πρωταγωνιστών της, του Λένιν και του Τρότσκι, ομοίως η Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) συνιστά μια νέα μορφή κράτους, πέρα από τα εθνικά κράτη και τις φεντεραλιστικές ενώσεις κρατών.
Ακόμη και σήμερα, 31 χρόνια από την ταπεινωτική κατάρρευσή της, η ΕΣΣΔ, η ιστορία, οι παραδόσεις, οι ελπίδες ή οι φόβοι για τυχόν αναγέννησή της διατηρούνται ζωντανοί. Ο ίδιος ο τραγικός τωρινός πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας (και όλου του ιμπεριαλιστικού κόσμου στο πλευρό της), δεν μπορεί να κατανοηθεί χωρίς την ιστορική αναδρομή στις κινητήριες δυνάμεις και αντιφάσεις που διαρρήγνυαν την παλιά τσαρική αυτοκρατορία, εξερράγησαν πριν το τέλος του Πρώτου παγκοσμίου πολέμου, πυροδότησαν την Οκτωβριανή επανάσταση και οδήγησαν στη δημιουργία του επαναστατικού κράτους πριν 100 χρόνια. Ήταν ιστορικές δυνάμεις και αντιφάσεις που οδήγησαν στην ανάταση και στο μετέπειτα μπλοκάρισμα της πιο γιγάντιας προσπάθειας στην ιστορία.
Προϊόν των ιστορικών αντιφάσεων του παγκόσμιου καπιταλισμού, στο ανώτατο ιμπεριαλιστικό του στάδιο, και του Πρώτου Παγκόσμιου πολεμικού ανθρωποσφαγείου, η Οκτωβριανή επανάσταση άνοιγε ένα νέο κεφάλαιο στην παγκόσμια ιστορία. Το προλεταριάτο, η νέα κοινωνική τάξη της βιομηχανικής επανάστασης του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, πηγαίνοντας πέρα από το εγχείρημα της Παρισινής Κομμούνας, κερδίζοντας την υποστήριξη μιας γιγάντιας αγροτιάς δεκάδων εκατομμυρίων, έπαιρνε τα ηνία της διεύθυνσης του νέου σοβιετικού κράτους στα χέρια του για να κτίσει μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση και καταπίεση, χωρίς αφέντες και δούλους. Θεωρητικές εικασίες για “κατάργηση” με μια μονοκονδυλιά, με ένα διάταγμα, του κράτους, του χρήματος ή των εθνών, εκ των πραγμάτων αποδεικνύονταν ότι δεν είχαν πρακτική βάση, ιδίως σε μια χώρα που δεχόταν επίθεση από 15 ξένες ιμπεριαλιστικές στρατιές και την εσωτερική αντεπανάσταση, σε μια χώρα όπου η πείνα και οι επιδημίες αποδεκάτιζαν τον πληθυσμό. Το επαναστατικό κράτος των σοβιέτ των εργατών και αγροτών ήταν το επιστέγασμα εκείνης της γιγάντιας επαναστατικής προσπάθειας που συνεπήρε εκατομμύρια και δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους.
Η ίδρυση της ΕΣΣΔ ήταν/είναι ένα παγκόσμιο ιστορικό συμβάν, ο καρπός της Οκτωβριανής σοσιαλιστικής επανάστασης του 1917. Σε μια τεράστια περιοχή, στο 1/6 της επιφάνειας του πλανήτη, πάνω στο έδαφος της τσαρικής Ρωσίας, της “φυλακής των λαών” με δεκάδες και εκατοντάδες “αλλογενείς” υποταγμένους πληθυσμούς, με πάνω από 150 διαφορετικές εθνότητες και γλώσσες, λαούς και λαότητες, ιδρύθηκε ένα νέου τύπου κράτος, κράτος των εργατών και αγροτών, κράτος χωρίς σύνορα, με πολίτες με δικαιώματα όχι γιατί εντάσσονταν σε κάποια εθνότητα, αλλά πρωτίστως από την ταξική τους θέση ως μέλη του εργαζόμενου λαού. Με έναν Κόκκινο Στρατό, εξέλιξη της προλεταριακής Κόκκινης Φρουράς σε στρατό υπεράσπισης του εργατικού κράτους, του σοσιαλισμού και της παγκόσμιας επανάστασης. Ο ρόλος του νικηφόρου Κόκκινου Στρατού στη δημιουργία της ΕΣΣΔ είναι “εκ των ων ουκ άνευ”, όχι μόνο γιατί παρείχε τη δύναμη υλοποίησης των επαναστατικών αποφάσεων. Πρωτίστως, συνέβαλε αποφασιστικά με το κύρος του, ως στρατός υπεράσπισης των δικαιωμάτων των εργατών και αγροτών, στην πειθώ των διαφόρων εθνοτήτων να ενωθούν, εθελοντικά, στην ένωση των σοβιετικών δημοκρατιών. Ο άλλος ουσιώδης λόγος ήταν η καλύτερη οικονομική ανάπτυξη μέσω της συνεργασίας των διαφόρων σοβιετικών σοσιαλιστικών δημοκρατιών.
Αν και η πορεία προς τον εκφυλισμό του κράτους, που προβλέπει η μαρξιστική θεωρία του κράτους, δεν προχώρησε και δύο δεκαετίες αργότερα είχε υψωθεί ένας νέος κρατικός Λεβιάθαν, υπό τη μορφή του Σταλινικού τρόμου των Δικών της Μόσχας, ωστόσο το επίτευγμα της επανάστασης του 1917 και της ίδρυσης της ΕΣΣΔ το 1922 δεν μπορεί να ακυρωθεί. Η ίδια η μετεξέλιξη εκείνου του επαναστατικού κράτους σε βοναπαρτιστική δικτατορία, όπως και η άδοξη ενδόρρηξη και καταστροφή του 1991-92 θα πρέπει να αποτελούν κεντρικό ζήτημα μαρξιστικής μελέτης, τα μαθήματα της οποίας πρέπει να εξοπλίσουν ιδεολογικά το εργατικό κίνημα στη νέα, αναγκαία, κυοφορούμενη “έφοδο στον ουρανό”. Με μια ελλειπτική ερμηνεία, μπορούμε να πούμε ότι οι ίδιες οι κινητήριες δυνάμεις που οδήγησαν στην Οκτωβριανή επανάσταση, σαν απαρχή της παγκόσμιας επανάστασης, κατά την έκφραση του Λένιν, μετά το μπλοκάρισμα της παγκόσμιας επανάστασης εξ αιτίας των ηττών στη Γερμανία, Ουγγαρία, Φινλανδία και σε άλλες χώρες, υπήρξαν η ουσιώδης αιτία του εκφυλισμού του πρώτου εργατικού κράτους. Ο σταλινικός “σοσιαλισμός σε μία μόνη χώρα”, εμπειρικό αποτύπωμα της ιμπεριαλιστικής περικύκλωσης της ΕΣΣΔ, έδρασε στην αλληλεπίδρασή του ως η θεωρητική και πολιτική γάγγραινα μόλυνσης της επανάστασης και παρεμπόδισης της παγκόσμιας επανάστασης. Η θεωρητική πρόβλεψη του Μαρξ για την αναγκαιότητα νίκης της παγκόσμιας επανάστασης, ή τουλάχιστον στις κύριες αναπτυγμένες χώρες, αποδείχθηκε στην πράξη, αν και με αρνητική μορφή: ο σοσιαλισμός ή θα είναι παγκόσμιος ή δεν θα υπάρξει. Και από αυτήν την άποψη γίνεται σαφής ο ρόλος της επαναστατικής εργατικής Διεθνούς όχι ως απλού οργανωτή της διεθνούς αλληλεγγύης, αλλά ως ουσιώδη κρίκου της μετάβασης από την ταξική στην αταξική κομμουνιστική κοινωνία. Χωρίς μια επαναστατική εργατική Διεθνή αυτός ο στόχος παραμένει εξ αρχής μπλοκαρισμένος… Στην πραγματικότητα, η ίδια η ΕΣΣΔ δεν μπορεί να κατανοηθεί προφανώς χωρίς την σοσιαλιστική επανάσταση του 1917, χωρίς τον εργατο-αγροτικό Κόκκινο Στρατό, χωρίς τα σοβιέτ, το νέο τύπο πολιτικής οργάνωσης του προλεταριάτου και του κράτους, που ξεπερνά την τυπική αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία και τον τυπικό διαχωρισμό εξουσιών (νομοθετικής, εκτελεστικής και δικαστικής) πάνω στον οποίο στηρίζεται η παρούσα κυριαρχία της μεγάλης μπουρζουαζίας και του χρηματιστικού κεφαλαίου με τα γνωστά εκφυλισμένα παράγωγά της. Αλλά δεν μπορεί να νοηθεί, επίσης, χωρίς την Κομμουνιστική Διεθνή, που ιδρύθηκε το 1919. Το ζήτημα της Διεθνούς ήταν καθοριστικό για την πορεία της ΕΣΣΔ τότε και ζητούμενο για το νέο άλμα σήμερα ως απάντηση στην άλυτη κρίση του παγκόσμιου καπιταλισμού, τη χρεοκοπία χωρών, τη φτώχεια, την ανεργία, τις ασθένειες, την καταστροφή της φύσης και την πορεία σε ένα Τρίτο παγκόσμιο, πυρηνικό αυτή τη φορά, πόλεμο.
Οι καταρρεύσεις του 1989-91 του λεγόμενου “υπαρκτού (αλλά ανύπαρκτου) σοσιαλισμού” επισφράγισαν το τέλος εκείνης της προσπάθειας οικοδόμησης μιας κοινωνίας βασισμένης στη χειραφέτηση της εργατικής τάξης από τα δεσμά της ταξικής εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, της εθνικής υποδούλωσης και καταπίεσης. Όμως, εκείνο το πρώτο ξεκίνημα οικοδόμησης μιας νέας κοινωνίας πριν μια εκατονταετία αποτελεί ένα ανεκτίμητο Παράδειγμα για την πορεία της ανθρωπότητας πέρα από την ταξική -καπιταλιστική- εκμετάλλευση και τα εθνικιστικά πολεμικά σφαγεία. Εκατό χρόνια αργότερα, και καθώς η παγκόσμια κρίση του καπιταλισμού πυροδοτεί τις διεθνείς αντιφάσεις και ωθεί τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ στην ιμπεριαλιστική πολεμική πορεία προς ένα τρίτο παγκόσμιο πόλεμο, η μελέτη της ΕΣΣΔ είναι εξαιρετικά διδακτική. Ένα νέο άλμα στην ιστορία είναι αναγκαίο.
Η χρονιά του 1922
Το 1922, η σοσιαλιστική επανάσταση είχε ήδη πέντε χρόνια εξουσίας. Ο “πολεμικός κομμουνισμός” είχε δώσει τη θέση του στη Νέα Οικονομική Πολιτική (ΝΕΠ) και τα σημάδια γραφειοκρατισμού πάνω στο σώμα του πρώτου εργατικού κράτους πλήθαιναν. Τη χρονιά εκείνη, της ίδρυσης της ΕΣΣΔ, τρία ζητήματα απασχολούσαν την επαναστατική χώρα και τον χτυπημένο από την ημιπληγία Λένιν.
Το πρώτο ήταν το εθνικό ζήτημα. Καθώς οι προσπάθειες ίδρυσης της Σοβιετικής Ένωσης προχωρούσαν, οι προστριβές γύρω από το εθνικό ζήτημα οξύνονταν. Η οικοδόμηση του σοβιετικού σοσιαλιστικού κράτους θα ήταν ανέφικτη χωρίς την ορθή και επιτυχή αντιμετώπιση του εθνικού ζητήματος. Η ένωση τόσο διαφορετικών εθνοτήτων, λαών και λαοτήτων, με διαφορετικές γλώσσες, έθιμα και πολιτισμούς διαφορετικών επιπέδων ανάπτυξης, δεν θα ήταν δυνατή χωρίς την μαρξιστική αντιμετώπιση του εθνικού ζητήματος – όπου εδώ ο Λένιν είχε κάνει μεγάλη θεωρητική συνεισφορά, αντιπαρατιθέμενος με μορφές του μαρξισμού του μεγέθους της Ρόζας Λούξεμπουργκ.
Το δεύτερο, συνυφασμένο ζήτημα ήταν η αντιμετώπιση της αναπτυσσόμενης γραφειοκρατίας. Το τρίτο ζήτημα ήταν η υπεράσπιση του μονοπώλιου του εξωτερικού εμπορίου, που θεσπίστηκε μετά την Οκτωβριανή επανάσταση ως μέρος της άμυνας απέναντι στη διείσδυση του ιμπεριαλιστικού κεφαλαίου.
Το κείμενο που ακολουθεί κατά ένα μέρος είναι παλαιότερο αλλά αδημοσίευτο, μέρος των μαθημάτων που κάναμε στο Σχολείο Τρότσκι προ ετών, ενώ ένα άλλο μέρος είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα Σοσιαλιστική Αλλαγή στα μέσα της δεκαετίας του 1980.
O Λένιν κατά της γραφειοκρατίας
Eίναι εν πολλοίς γνωστό ότι το φαινόμενο της γραφειοκρατίας στο πρώτο εργατικό κράτος και η πάλη ενάντια στο γραφειοκρατισμό ταυτίζεται με την θεωρητική και πολιτική πάλη του Tρότσκι. Όμως, την πάλη κατά της γραφειοκρατίας στους κόλπους του μπολσεβίκικου κόμματος την έχει ξεκινήσει ο ίδιος ο Λένιν.
Ήδη, λίγους μήνες μετά την Oκτωβριανή επανάσταση, σε ένα σημαντικό κείμενο του Λένιν που υιοθετήθηκε από την K.E. του μπολσεβίκικου κόμματος ο ηγέτης της επανάστασης κρούει τον κώδωνα του κινδύνου του γραφειοκρατισμού. «Όσο πιο αποφασιστικά πρέπει να υποστηρίζουμε τώρα μια αμείλικτη σταθερή εξουσία, την δικτατορία ορισμένων προσώπων σε ορισμένα προτσές της εργασίας, σε ορισμένες στιγμές καθαρά εκτελεστικών λειτουργιών, τόσο πιο ποικιλόμορφες πρέπει να είναι οι μέθοδοι ελέγχου από τα κάτω, για να παραλύσουμε κάθε ίχνος δυνατότητας να παραμορφωθεί η Σοβιετική εξουσία, για να ξεριζώνουμε συνεχώς και ακούραστα τα ζιζάνια του γραφειοκρατισμού», θα γράψει. (Λένιν, Tα άμεσα καθήκοντα της Σοβιετικής εξουσίας, Άπαντα, τομ. 36, σελ. 206, Σύγχρονη Eποχή).

Αλλά τα ζιζάνια φύτρωναν πολύ γρήγορα. H γραφειοκρατία γινόταν μεγάλος κίνδυνος. Δεν είχε καλά καλά συμπληρωθεί χρόνος από την Oκτωβριανή επανάσταση, όταν, στις 21 Oκτώβρη 1918 η Kόκκινη Eφημερίδα έγραφε: «Στήστε στον τοίχο τους γραφειοκράτες». (Bίκτορ Σερζ, Έτος ένα, σελ. 566)
Mιλώντας στο XI συνέδριο του KKP(μπ), στα τέλη του Mάρτη 1922, ο Λένιν περιγράφει τον μηχανισμό που κάνει το KK να υποκύπτει στη γραφειοκρατία. Eνώ έχει στα χέρια του την πολιτική εξουσία και επίσης όλη η βασική οικονομική δύναμη (μεγάλες επιχειρήσεις, σιδηρόδρομοι κ.λπ.) βρίσκονται στα χέρια του προλεταριακού κράτους, ωστόσο βρίσκονται μπροστά σε ένα «βουνό» γραφειοκρατικής μηχανής. «Aμφιβάλλω πολύ, αν μπορεί κανείς να πει ότι οι κομμουνιστές οδηγούν αυτό το βουνό. Για να πούμε την αλήθεια δεν οδηγούν αυτοί, αλλά οδηγούνται», θα γράψει. (Λένιν, τομ. 45, σελ. 95). Mάλιστα, θα παραλληλίσει την κατάσταση στην Σοβιετική Pωσία με την κατάσταση κατά την οποία ένας λαός κατακτά έναν άλλο λαό με ανώτερο πολιτισμό. «Eδώ έγινε κάτι σαν κι εκείνο που μας έλεγαν, όταν είμασταν παιδιά, στο μάθημα της ιστορίας. Mας έλεγαν: συμβαίνει ένας λαός να κατακτήσει άλλον λαό και τότε ο λαός που κατάκτησε είναι κατακτητής κι ο λαός που κατακτήθηκε είναι ο νικημένος. Aυτό είναι πολύ απλό και κατανοητό για όλους. Tι γίνεται όμως με τον πολιτισμό αυτών των λαών; Eδώ τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Aν ο κατακτητής λαός είναι πιο πολιτισμένος από τον νικημένο λαό, του επιβάλλει τον πολιτισμό του. Σε αντίθετη περίπτωση όμως συμβαίνει ο νικημένος να επιβάλλει τον πολιτισμό του στον κατακτητή. Mήπως έγινε κάτι παρόμοιο στην πρωτεύουσα της ΣOΣΔP και μήπως παρουσιάστηκε εδώ το γεγονός ότι 4.700 κομμουνιστές (σχεδόν ολόκληρη μεραρχία και από τους καλύτερους) βρέθηκαν υποταγμένοι σ’ έναν ξένο πολιτισμό; Eίναι αλήθεια, μπορεί να δημιουργηθεί εδώ η εντύπωση ότι οι νικημένοι έχουν ανώτερο πολιτισμό. Kάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. O πολιτισμός τους είναι άθλιος, τιποτένιος, ωστόσο βρίσκεται σε καλύτερο επίπεδο από το δικό μας.» (Λένιν, Άπαντα, τομ. 45, σελ. 95-96).
Tι είναι το νέο κράτος που έχει προκύψει από την επανάσταση του 1917 ; Δεν είναι (ακόμα) ένα σοσιαλιστικό κράτος. Eίναι ένα μεταβατικό κράτος προς το σοσιαλισμό. Eίναι ένα εργατικό κράτος, αλλά ένα εργατικό κράτος με μεγάλη αγροτιά και επιπλέον με γραφειoκρατικές παραμορφώσεις.
Mιλώντας τον Nοέμβρη 1922 στο IV Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς, ο Λένιν θα μιλήσει για τα προβλήματα που αντιμετώπιζε το νέο εργατικό κράτος: «Πρώτο, είμαστε μια χώρα καθυστερημένη, δεύτερο η μόρφωση στη χώρα μας είναι ελάχιστη, τρίτο, δεν παίρνουμε βοήθεια απ’ έξω.
Κανένα πολιτισμένο κράτος δεν μας βοηθά. Απεναντίας, όλα δουλεύουν εναντίον μας. Τέταρτο, φταίει ο κρατικός μηχανισμός. Κληρονομήσαμε τον παλιό κρατικό μηχανισμό, κι αυτό ήταν η συμφορά μας. Ο κρατικός μηχανισμός πολύ συχνά δουλεύει εναντίον μας. Το 1917, όταν πήραμε την εξουσία, ο κρατικός μηχανισμός, μας σαμποτάρισε. Φοβηθήκαμε τότε πάρα πολύ και τους παρακαλούσαμε: “Σας παρακαλούμε, γυρίστε σ’ εμάς πίσω”. Και να, γύρισαν όλοι πίσω, και αυτό ήταν η συμφορά μας. Έχουμε τώρα τεράστιες μάζες υπαλλήλων, δεν έχουμε όμως αρκετές μορφωμένες δυνάμεις, ώστε να μπορούμε να διαθέσουμε αποτελεσματικά αυτούς τους υπαλλήλους. Στην πραγματικότητα πολύ συχνά συμβαίνει εδώ, στην κορυφή, όπου έχουμε την κρατική εξουσία, ο μηχανισμός όπως-όπως να λειτουργεί, κάτω όμως διευθύνουν όπως θέλουν αυτοί, και διευθύνουν με τέτοιο τρόπο που η δουλειά τους στρέφεται τις περισσότερες φορές ενάντια στα μέτρα που παίρνουμε. Στην κορυφή έχουμε, δεν ξέρω πόσους ανθρώπους δικούς μας, πάντως όμως νομίζω μόνο μερικές χιλιάδες, ή το πολύ-πολύ μερικές δεκάδες χιλιάδες. Κάτω, όμως, έχουμε εκατοντάδες χιλιάδες παλιούς υπαλλήλους που τους πήραμε από τον τσάρο και από την αστική κοινωνία, που δουλεύουν εναντίον μας εν μέρει συνειδητά εν μέρει ασυνείδητα», (Λένιν, Άπαντα, τόμ. 45, σελ. 290).
[Στην πραγματικότητα όχι μόνο στο κράτος που προέκυψε από την επανάσταση των εργατών και αγροτών στην καθυστερημένη Pωσία, αλλά σε κάθε κράτος η γραφειοκρατία είναι εγγενής. Στο εργατικό κράτος, μετά την κατάκτηση της εξουσίας, δεν πρόκειται να επικρατήσει μια ρόδινη κατάσταση ακόμη και όταν δεν υπάρξει ιμπεριαλιστική επέμβαση και εμφύλιος της μπουρζουαζίας. O Mαρξ σε ένα από τα πρώιμα κείμενά του, την Kριτική της Eγελιανής Φιλοσοφίας του Kράτους και του Δικαίου, θα τονίσει τον εγγενή χαρακτήρα της γραφειοκρατίας με το κράτος. «Oι σκοποί του Kράτους αλλάζουν σε σκοπούς γραφείου και οι σκοποί γραφείου σε σκοπούς Kράτους. H γραφειοκρατία είναι ένας κύκλος έξω από τον οποίο κανείς δεν μπορεί να πηδήσει. H ιεραρχία της είναι ιεραρχία της γνώσης. Tο κεφάλι εμπιστεύεται στους κατώτερους κύκλους την άποψη για το επί μέρους και οι κατώτεροι κύκλοι, αντίστροφα, εμπιστεύονται το κεφάλι σε ό,τι αφορά την εποπτεία του γενικού, κι έτσι αλληλοκαθορίζονται οι ρόλοι.» (Kαρλ Mαρξ, Kριτική της Eγελιανής Φιλοσοφίας του Kράτους και του Δικαίου, εκδόσεις Παπαζήση, σελ. 84).
H κατάργηση της γραφειοκρατίας μπορεί να γίνει μόνο στον κομμουνισμό, όπου ο μηχανισμός διοίκησης ανθρώπων θα αντικατασταθεί από έναν μηχανισμό διαχείρισης πραγμάτων και ελέγχου των παραγωγικών διαδικασιών, όταν «το καθολικό συμφέρον θα γίνει πραγματικό επί μέρους συμφέρον και όχι μόνο στη σκέψη, στην αφαίρεση, όπως στον Xέγκελ. Aυτό με τη σειρά του δεν είναι δυνατόν παρά μόνο αν το επί μέρους συμφέρον γίνει πραγματικά το καθολικό συμφέρον». (Mαρξ, ό.π., σελ. 86)
Eδώ φωτίζεται καλύτερα η γενικευμένη αντίληψη που δίνει ο Λέον Tρότσκι στη θεωρία της διαρκούς επανάστασης.
Mετά τη νικηφόρα ανατροπή του καπιταλισμού η επανάσταση δεν σταματά. Συνεχίζεται ως την εγκαθίδρυση της α-κρατικής, αταξικής κοινωνίας. Tο «σβήσιμο» του μεταβατικού κράτους της δικτατορίας του προλεταριάτου δεν μπορεί παρά να συμβαδίζει με την κατάργηση του χρήματος, με μια σειρά άλλοτε βίαιες κι άλλοτε ειρηνικές μεταρρυθμίσεις, πολιτιστικές επαναστάσεις, στην πολιτική, την επιστήμη, την ηθική κ.λπ. «H δεύτερη όψη της θεωρίας της “Διαρκούς” ασχολείται με τη σοσιαλιστική επανάσταση σαν τέτοια. Για μια απροσδιόριστη μακρά περίοδο και με σταθερούς εσωτερικούς αγώνες, όλες οι κοινωνικές σχέσεις υφίστανται μια μεταμόρφωση. H κοινωνία εξακολουθεί να αλλάζει το δέρμα της. Kάθε στάδιο της μεταμόρφωσης απορρέει από το προηγούμενο. Aυτό το προτσές αναγκαστικά διατηρεί έναν πολιτικό χαρακτήρα, δηλαδή αναπτύσσεται μέσα από συγκρούσεις ανάμεσα στις διάφορες ομάδες της κοινωνίας που βρίσκεται σε μετασχηματισμό. Tα ξεσπάσματα εμφυλίου πολέμου και οι εξωτερικοί πόλεμοι εναλλάσσονται με περιόδους “ειρηνικής” μεταρρύθμισης. Oι επαναστάσεις στην οικονομία, την τεχνική, την επιστήμη, την οικογένεια, την ηθική και στην καθημερινή ζωή, αναπτύσσονται με μια πολύπλοκη αλληλεπίδραση και δεν αφήνουν την κοινωνία να πετύχει μια ισορροπία». (Λ.T., H Διαρκής Eπανάσταση, εκδ. Aλλαγή, σελ. 16). H ολοκλήρωση αυτής της μετάβασης δεν μπορεί να γίνει παρά στην πορεία της νίκης της παγκόσμιας επανάστασης – σκοπό για το οποίο πάλευαν οι μπολσεβίκοι και η Tρίτη Διεθνής.]
O Λένιν και ο Tρότσκυ ενάντια στη γραφειοκρατία
O σταλινισμός, για να νομιμοποιήσει την παρασιτική του ύπαρξη προσπάθησε από το 1924 μέχρι σήμερα να παρουσιαστεί σαν η φυσιολογική συνέχεια του λενινισμού. (Γενικά, αυτή η ταύτιση βολεύει και την αγκυλωμένη στο γραφειοκρατισμό αριστερά, και την αντικομμουνιστική ή δημοκρατικίζουσα αστική πτέρυγα, που επίσης θεωρεί τον σταλινισμό ως τη λογική συνέχεια και συνέπεια του λενινισμού και αγνοεί το γεγονός ότι και η αντίσταση στη γραφειοκρατία και τα θύματα προέρχονται από την αριστερά των μπολσεβίκων και ιδίως από αυτό το ρεύμα που συντάχθηκε με τον Tρότσκι).
Όμως, η ιστορική πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική από αυτή που επιμένουν να παρουσιάζουν οι υμνητές του Στάλιν. Πλήθος ιστορικά ντοκουμέντα, άρθρα, υποδείξεις και εντολές αποκαλύπτουν ότι τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Λένιν έδινε ένα σκληρό αγώνα εναντίον της γραφειοκρατίας που εμφανιζόταν ως καρκίνωμα στο σώμα του νεαρού εργατικού κράτους και της οποίας (γραφειοκρατίας) ο Στάλιν εμφανιζόταν ως ο κύριος εκπρόσωπος. Tα κείμενα αυτά είναι συγκεντρωμένα κυρίως στον τόμο 45 των Aπάντων και ορισμένα (για ανεξήγητους λόγους) έχουν μετατεθεί στον τόμο 54. Πρόκειται για κείμενα που γράφτηκαν από τις 6 Mαρτίου 1922 έως τις 2 Mαρτίου 1923. Mετά τις 6 Mαρτίου 1923 η υγεία του ήδη άρρωστου Λένιν επιδεινώθηκε και στις 10 Mαρτίου έπεσε σε αφασία. Ύστερα από πολύμηνη μάχη με την ασθένεια, ο Λένιν πεθαίνει στις 21 Γενάρη 1924.
Αυτά τα κείμενα έμειναν για πολλές δεκαετίες απρόσιτα στο ευρύ κοινό και μόνο μετά το 20ό συνέδριο του KKΣE το 1956 άρχισαν να δημοσιεύονται. Σε αυτά τα κείμενα ο βασικός αντίπαλος του Λένιν φαίνεται να είναι ο Στάλιν, ενώ, αντίθετα από τη γνωστή προπαγάνδα, ο πιο στενός σύμμαχος του Λένιν στην ηγεσία του Mπολσεβίκικου κόμματος ήταν ο Λέον Tρότσκι. Tρία ήταν, όπως προείπαμε, τα μεγάλα ζητήματα που απασχολούσαν τον Λένιν τα τελευταία χρόνια της ζωής του. O κίνδυνος της γραφειοκρατικοποίησης του νεαρού σοβιετικού κράτους, η αντιμετώπιση της καπιταλιστικής διείσδυσης και έτσι η αναγκαιότητα του μονοπώλιου στο εξωτερικό εμπόριο, και η διατήρηση των λεπτών σχέσεων ανάμεσα στις εθνότητες που συγκροτούσαν το εργατικό κράτος, το λεγόμενο ζήτημα των εθνοτήτων.

H πάλη κατά της γραφειοκρατίας
O Λένιν και ο Tρότσκυ χρειάστηκε να παλέψουν από κοινού ενάντια στη γραφειοκρατία που αναπτυσσόταν σαν καρκίνωμα πάνω στο σώμα της νεαρής σοβιετικής δημοκρατίας, ιδιαίτερα μετά τη Νέα Οικονομική Πολιτική (ΝΕΠ), που αντικατάστησε τον «πολεμικό κομμουνισμό» της πρώτης περιόδου.
Ήδη αναφερθήκαμε στην ομιλία του Λένιν στο IV Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς (1922), όπου περιέγραφε ανάγλυφα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε το νέο εργατικό κράτος.
Ο εμπειρισμός, η αντιθεωρία και ο πολιτικός συντηρητισμός του Στάλιν και άλλων ηγετών του μπολσεβίκικου κόμματος, όπως ο Ζηνόβιεφ, τους έκαναν να γίνονται πόλος έλξης και ιμάντας μεταβίβασης των πιέσεων διαφόρων μικροαστικών και γραφειοκρατικών κοινωνικών δυνάμεων, που σε τελευταία ανάλυση αντανακλούσαν τις πιέσεις του ιμπεριαλισμού στο περικυκλωμένο σοβιετικό κράτος.
Μονοπώλιο εξωτερικού εμπορίου
Κάτω από την πίεση των μικροαστών και των ιμπεριαλιστών, μια σειρά ηγέτες όπως ο Σοκόλνικοφ, ο Μπουχάριν, και ο ίδιος ο Στάλιν, ενώ ο Λένιν απουσίαζε, ψήφισαν στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΡ(μπ) στις 5 – 6 Οχτώβρη 1922 απόφαση για τη χαλάρωση του εξωτερικού εμπορίου (βλέπε υποσημείωση 139 στον τόμο 45, σελ. 560-61],
Όταν ο Λένιν το έμαθε αντιτάχτηκε. «Ουσιαστικά αυτό σημαίνει τορπιλισμό του μονοπωλίου του εξωτερικού εμπορίου» έγραψε στις 13/10/1922 προς τα μέλη της Κ.Ε. Αυτό άνοιγε ορθάνοιχτες τις πόρτες στην αφαίμαξη της ρωσικής αγοράς και υπονόμευε την ίδια την ύπαρξη του εργατικού κράτους.
Τα περισσότερα μέλη της Κ.Ε υποστήριξαν τον Λένιν, αλλά ο Στάλιν που λίγο πριν είχε αναλάβει τη θέση του γενικού γραμματέα –μια θέση με οργανωτικά κυρίως καθήκοντα και που πρώτη φορά δημιουργούνταν– έγραψε: «Το γράμμα του σ. Λένιν δεν με μετάπεισε για την ορθότητα της Ολομέλειας της Κ.Ε. της 6/10 για το εξωτερικό εμπόριο…», (ό.π., υποσημείωση 139, σελ. 562).
Αποφασίστηκε το ζήτημα να ξανα-συζητηθεί στην Ολομέλεια της Κ.Ε. που αρχικά ορίστηκε για τις 15 Δεκέμβρη αλλά αναβλήθηκε για τις 18 Δεκέμβρη.
Εθνικό ζήτημα
Την ίδια περίοδο συζητούνταν επίσης το ζήτημα των αμοιβαίων σχέσεων ανάμεσα στη σοσιαλιστική σοβιετική δημοκρατία της Ρωσίας και στις άλλες εθνικές σοβιετικές δημοκρατίες. Σε μια χώρα σαν την (πρώην τσαρική) Ρωσία που αποτελούνταν από ένα μωσαϊκό λαών, η λύση του εθνικού ζητήματος ήταν το πιο κρίσιμο ζήτημα. Επιπλέον, η ορθή αντιμετώπιση του εθνικού ζητήματος θα προσέλκυε ή θα απωθούσε τους λαούς της Ανατολής που αφυπνίζονταν, ενώ θα έπαιζε τεράστιο ρόλο σε περίπτωση νίκης της παγκόσμιας επανάστασης στη Δυτική Ευρώπη.
Ο Στάλιν έδινε μια γραφειοκρατική λύση στο εθνικό ζήτημα, αγνοώντας βάναυσα τα εθνικά αισθήματα των εθνοτήτων που καταπιέζονταν επί αιώνες από την τσαρική απολυταρχία και τη μεγαλορώσικη εθνότητα. Πρότεινε την προσχώρηση της Ουκρανίας, της Λευκορωσίας, του Αζερμπαϊτζάν, της Γεωργίας και της Αρμενίας στη Ρώσικη Ομοσπονδία με το δικαίωμα των αυτόνομων Δημοκρατιών, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος ακόμη και του αποχωρισμού.
Οι Γεωργιανοί κομμουνιστές αντιδρούσαν. Θεωρούσαν ότι ο τρόπος δημιουργίας της ένωσης έδινε υπερβολικά πολλά πλεονεκτήματα στη Ρώσικη Σοβιετική Σοσιαλιστική Ομοσπονδία και υποβίβαζε τις άλλες εθνότητες, που καλούνταν να προσχωρήσουν σε μία ήδη διαμορφωμένη ένωση κρατών υπό την αιγίδα της ΟΣΣΔ της Ρωσίας.
Ο Λένιν ήταν αντίθετος στο σχέδιο του Στάλιν και πρότεινε την Ένωση των Σοβιετικών Δημοκρατιών στη βάση της ισοτιμίας, και της διατήρησης της κυριαρχίας τους, μέχρι το δικαίωμα του αποχωρισμού.
Τα δυο ζητήματα, το εθνικό και το μονοπώλιο του εξωτερικού εμπορίου απασχολούσαν εξαιρετικά τον ηγέτη της Οχτωβριανής Επανάστασης. Από τη λύση τους εξαρτιόταν κυριολεκτικά η τύχη του σοβιετικού κράτους.
Στην Κεντρική Επιτροπή της 5 – 6 Οκτώβρη 1922, που συζήτησε τα δύο παραπάνω θέματα, ο Λένιν δεν μπόρεσε να παραβρεθεί λόγω της ασθένειάς του, όπως προαναφέραμε.

Ανήσυχος για τις μεθοδεύσεις του Στάλιν, έστειλε ένα προειδοποιητικό σημείωμα στον Κάμενεφ.
«σ. Κάμενεφ! Κηρύσσω πόλεμο ζωής ή θανάτου ενάντια στο μεγαλορώσικο σωβινισμό. Μόλις απαλλαγώ απ’ αυτό το καταραμένο δόντι, θα τον φάω με όλα μου τα γερά δόντια.
Πρέπει οπωσδήποτε να επιμένουμε, ώστε στην ενωσιακή Κ.Ε.Ε. να προεδρεύουν με τη σειρά
ένας ρώσος,
ένας ουκρανός,
ένας γεωργιανός, κ.λπ.
Οπωσδήποτε.
Δικός σας Λένιν», (τόμ. 45, σελ. 214).
Ο Στάλιν ήταν αντίθετος στον Λένιν και τον κατηγορούσε για «εθνικό φιλελευθερισμό».
Ενώ ο Λένιν προετοίμαζε την επίθεση του ενάντια στην ομάδα γύρω από τον Στάλιν, νέα κρίση στην υγεία του στις 13 Δεκέμβρη 1922 τον εμπόδισε να πάρει μέρος στην Κεντρική Επιτροπή και στο Συνέδριο των σοβιέτ.
Αλλά δεν σταματά την πάλη. Καθηλωμένος στο κρεβάτι, βαριά άρρωστος, οργανώνει τη μάχη. Σύμμαχό του έχει τον Τρότσκι.
Στις 15/12/1922 γράφει στον Στάλιν για τη συμμαχία του με τον Τρότσκι.
«ΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΣ ΤΟΝ Ι.Β. ΣΤΑΛΙΝ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ Κ.Ε. ΤΟΥ ΚΚΡ (μπ)
Τέλειωσα τώρα την εκκαθάριση των υποθέσεών μου και μπορώ να φύγω ήσυχος (να πάει στον Γκόρκι για ανάπαυση -σ.σ.) Τέλειωσα επίσης τη συμφωνία με τον Τρότσκι για την υπεράσπιση των απόψεών μου σχετικά με το μονοπώλιο του εξωτερικού εμπορίου…
Είμαι κατηγορηματικά ενάντια στην αναβολή του ζητήματος για το μονοπώλιο του εξωτερικού εμπορίου. Αν από οποιαδήποτε πρόθεση (συμπεριλαμβανόμενης και της πρόθεσης ότι είναι επιθυμητή η δική μου συμμετοχή στο ζήτημα αυτό) δημιουργείται η σκέψη να αναβληθεί ως την ερχόμενη Ολομέλεια, εγώ θα ήμουν κατηγορηματικά αντίθετος, γιατί είμαι βέβαιος ότι ο Τρότσκι θα υπερασπίσει τις απόψεις μου όχι χειρότερα από μένα, αυτό είναι το πρώτο (η ακριβής μετάφραση από την εγγλέζικη έκδοση, αλλά κι από παλιότερες ελληνικές είναι: “είμαι βέβαιος ότι ο Τρότσκι θα υπερασπίσει τις απόψεις μου τόσο καλά σαν να ήμουν ο ίδιος – η σημείωση είναι δική μας). Δεύτερο, η δήλωσή σας και η δήλωση του Ζηνόβιεφ, και, σύμφωνα με τις φήμες, επίσης και του Κάμενεφ, επιβεβαιώνει ότι ορισμένα μέλη της Κ.Ε. άλλαξαν ήδη την προηγούμενη γνώμη τους. Τρίτο, και το κυριότερο: οι παραπέρα ταλαντεύσεις πάνω στο σπουδαιότατο αυτό ζήτημα είναι εντελώς απαράδεκτες και μας ματαιώνουν κάθε δουλειά.
15/12/1922, Λένιν, (τόμ. 45, σελ. 338-339, εκδ. Σύγχρονη Εποχή).
H επίθεση του Λένιν συνεχίζεται
Σε αυτό το σημείο, οι σταλινικοί εκδότες σταματάνε τη δημοσίευση κειμένων του Λένιν στον τόμο 45. Μετά αρχίζουν από τις 22 Δεκέμβρη 1922, με την «Διαθήκη» του Λένιν και ορισμένα γράμματα και άρθρα που φτάνουν μέχρι τις 2 Μάρτη 1923. Εδώ έχουμε μια καθαρή εκδήλωση της σταλινικής σχολής της παραχάραξης.
Τα γράμματα του Λένιν στον Τρότσκι και ενάντια στον Στάλιν συνεχίζονται όπως μπορεί κανείς να διαπιστώσει, αν εξετάσει τον τόμο 45 της (τέταρτης) εγγλέζικης έκδοσης της Μόσχας.
Την ίδια μέρα, 15/12/1922, ο Λένιν έγραψε:
«ΣΤΟΝ Λ. NT. ΤΡΟΤΣΚΙ
Σύντροφε Τρότσκι, νομίζω πως είμαστε απόλυτα σύμφωνοι. Σας παρακαλώ να δείξετε σταθερότητα κατά τη συνεδρίαση. Ελπίζω ότι η λύση που προτείνουμε να γίνει αποδεκτή, γιατί ένα μέρος απ’ αυτούς που ψήφισαν ενάντια τον Οκτώβρη έχουν περάσει τώρα ολοκληρωτικά στο πλευρό μας.
Αν, απροσδόκητα, η πρότασή μας δεν υιοθετηθεί, θα στραφούμε προς την ομάδα του συνεδρίου των σοβιέτ και θα δηλώσουμε ότι το ζήτημα τούτο πρέπει να τεθεί υπόψη του συνεδρίου του Κόμματος.
Πληροφορείστε με πάνω σ’ αυτό το θέμα και θα σας στείλω τη δήλωση μου.
Δικός σας, ΛΕΝΙΝ

ΥΓ. Αν το θέμα τούτο αποσυρθεί από την ημερήσια διάταξη της τωρινής συνεδρίασης (πράγμα που δεν το φαντάζομαι και που εναντίον του πρέπει φυσικά να ξεσηκωθείτε με όλες σας τις δυνάμεις στο όνομα και των δύο μας), νομίζω πως και πάλι πρέπει να αναφερθούμε στην ομάδα του Συνεδρίου των Σοβιέτ και να απαιτήσουμε το πρόβλημα να φτάσει στο Συνέδριο του Κόμματος, γιατί είναι απόλυτα απαράδεχτο να εξακολουθήσουμε τις καθυστερήσεις.
Όλα τα έγγραφα που σας έστειλα μπορούν να μείνουν στο σπίτι σας, ως και μετά τη συνεδρίαση.
15/12/1922»,
(Ν. Λένιν; Άπαντα, τόμος 45, σελ. 604 της τέταρτης εγγλέζικης έκδοσης της Μόσχας. Tο ίδιο κείμενο, όπως και όλα όσα παραλείπονται από τον τόμο 45, δημοσιεύεται στον τόμο 54 της ελληνικής έκδοσης, σελ. 325). Kαι λίγο πιο κάτω:
«ΣΤΟΝ Λ. ΝΤ. ΤΡΟΤΣΚΙ
Σύντροφε Τρότσκι σας στέλνω την επιστολή που έλαβα σήμερα από τον Φρούμκιν. Σκέφτομαι ακόμα ότι πρέπει να τελειώνουμε μια για πάντα με αυτό το ζήτημα. Αν φοβούνται ότι αυτό το πρόβλημα με βασανίζει και μπορεί ακόμη να επηρεάσει την κατάσταση της υγείας μου, νομίζω ότι αυτό είναι απόλυτα λαθεμένο, γιατί βασανίζομαι δέκα χιλιάδες φορές πιο πολύ από τις αναβολές που καθιστούν ολότελα ασταθή την πολιτική μας πάνω σε ένα από τα πιο βασικά ζητήματα. Γι’ αυτό ακριβώς σας συνιστώ να προσέξετε τη συνημμένη επιστολή και πολύ σας παρακαλώ να υποστηρίξετε την άμεση συζήτηση αυτού του ζητήματος. Έχω πεισθεί πως ακόμη κι αν μας απειλεί ο κίνδυνος της αποτυχίας, είναι καλύτερα να αποτύχουμε πριν Συνέδριο του Κόμματος και να απευθυνθούμε αμέσως στην ομάδα του Συνεδρίου παρά να αποτύχουμε μετά από αυτό. Ίσως ο ακόλουθος συμβιβασμός είναι αποδεκτός: παίρνουμε τώρα την απόφαση να επικυρώσουμε το μονοπώλιο, αλλά θέτουμε παρ’ όλα αυτά το πρόβλημα ενώπιον του Συνεδρίου του Κόμματος και πάνω σ’ αυτό πρέπει να συμφωνήσουμε από τώρα. Κατά τη γνώμη μου, σε καμιά περίπτωση δεν μπορούμε να δεχτούμε κανέναν άλλο συμβιβασμό, για το ίδιο το συμφέρον μας και για το καλό της ιδέας μας. ΛΕΝΙΝ
15/12/1922», (τομ. 45, σελ. 604 – 605 της εγγλέζικης έκδοσης και τομ. 54, σελ. 326 της ελληνικής).
Η κοινή επίθεση των δύο επαναστατών, του Λένιν και του Τρότσκι, ανάγκασαν τον Στάλιν να υποχωρήσει στην Κεντρική Επιτροπή του μπολσεβίκικου κόμματος στις 18/12/1922. Οι θέσεις του Λένιν για το μονοπώλιο στο εξωτερικό εμπόριο επικυρώθηκαν.
Ικανοποιημένος ο Λένιν γράφει στον Τρότσκι:
«ΣΤΟΝ Λ. ΝΤ. ΤΡΟΤΣΚΙ
Μου φαίνεται πως πετύχαμε να κερδίσουμε την υπόθεση χωρίς να πέσει ούτε μια ντουφεκιά, και μόνο με μια απλή κίνηση ταχτικής. Προτείνω να μη σταματήσουμε, αλλά να περάσουμε στην επίθεση και, τελικά, να υιοθετήσουμε την πρόταση να μπει το θέμα στο Συνέδριο του Κόμματος σχετικά με το ζήτημα της εδραίωσης του εξωτερικού εμπορίου και των κατάλληλων μέτρων για τη βελτίωση της διεξαγωγής του. Να το αναπτύξουμε αυτό δημόσια στην ομάδα του συνεδρίου των Σοβιέτ. Ελπίζω πως δεν θάχετε αντιρρήσεις και πως δεν θα αρνηθείτε να παρουσιάσετε τούτη την έκθεση στην ομάδα.
Ν. ΛΕΝΙΝ
21/12/1922» (τομ. 45, σελ. 606, εγγλέζικης έκδοσης, σελ. 327 της ελληνικής).
Αυτά τα κείμενα έχουν μετατεθεί από τον τόμο 45 στον τόμο 54 της ελληνικής έκδοσης. Απουσιάζουν επίσης τρία ακόμα κείμενα που ο Λένιν υπαγόρευσε στις 5 και 6 Μάρτη 1923, που αποτελούν και τα τελευταία λόγια του Λένιν. Από τότε, μέχρι τις 21 Γενάρη 1924, ο Λένιν δεν στάθηκε δυνατό να ξαναμιλήσει. Τη σκέψη του Λένιν απασχολεί το εθνικό ζήτημα.
Όπως και στο ζήτημα του εξωτερικού εμπορίου, ο Λένιν απευθύνεται στον Τρότσκι για να υπερασπίσει τις απόψεις του. Αντίθετα κόβει τις σχέσεις με τον Στάλιν.
Τα κείμενα είναι τα εξής:
«ΣΤΟΝ Λ. ΝΤ. ΤΡΟΤΣΚΙ Αυστηρά απόρρητο
Προσωπικό
Αγαπητέ σύντροφε Τρότσκι, θα επιθυμούσα πολύ να υπερασπισθείτε το Γεωργιανό πρόβλημα, στην Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος. Αυτό το πρόβλημα αποτελεί σήμερα αντικείμενο «προσφυγών» του Στάλιν και του Ντζερζίνσκι, και δεν μπορώ να υπολογίζω στην αντικειμενικότητά τους. Πιστεύω μάλιστα το αντίθετο. Αν δεχτείτε να αναλάβετε την υπεράσπισή του θα ήμουν απόλυτα ήσυχος. Αν, για κάποιο λόγο δεν συμφωνείτε, στείλτε μου πίσω ολόκληρο το φάκελο. Θα το ερμηνεύσω αυτό σαν σημάδι της άρνησής σας.
Με τους καλύτερους αδερφικούς μου χαιρετισμούς.
ΛΕΝΙΝ
(Υπαγορεύθηκε τηλεφωνικά, 5/3/1923, [ό.π., σελ. 607 της εγγλέζικης έκδοσης].
ΣΤΟ ΣΥΝΤΡΟΦΟ ΣΤΑΛΙΝ
Αυστηρά απόρρητο Προσωπικό
(Αντίγραφο προς τους συντρόφους Κάνεμεφ και Ζηνόβιεφ),
Σύντροφε Στάλιν, είχατε την αγένεια να καλέσετε τη γυναίκα μου στο τηλέφωνο και να τη βρίσετε. Παρόλο που σας δήλωσε ότι συμφωνούσε να ξεχάσει αυτά που ειπώθηκαν, το επεισόδιο, ωστόσο τόμαθαν από εκείνην ο Ζηνόβιεφ και ο Κάνεμεφ. Δεν έχω την πρόθεση να ξεχάσω τόσο εύκολα αυτά που έγιναν εναντίον μου γιατί δεν χρειάζεται να πω ότι θεωρώ ότι προσβάλει εμένα το κάθε τι που γίνεται ενάντια στη γυναίκα μου. Γι’ αυτό σας παρακαλώ να σταθμίσετε, αν συμφωνείτε να πάρετε πίσω το λόγο σας και να ζητήσετε συγγνώμη, ή προτιμάτε να διακοπούν οι σχέσεις.
Mε εκτίμηση Λένιν». (σελ. 329 – 330 της ελληνικής έκδοσης)
Σε χωριστό φύλλο χαρτιού, ενωμένο μ’ αυτήν την επιστολή υπάρχουν αυτές οι φράσεις, που έχουν προστεθεί από τη γραμματέα:
«Σύντροφε Τρότσκι, ο Βλαντιμίρ Ίλιτς μου ζητά να προσθέσω στο γράμμα που σας διαβιβάστηκε τηλεφωνικά, ότι ο σύντροφος Κάμενεφ φεύγει για τη Γεωργία την Τετάρτη και θα ήθελε να ξέρει αν επιθυμείτε να στείλετε κάτι εκεί πέρα, προσωπικά, στο όνομα σας».
5 Μαρτίου 1923», (ό.π., σελ. 607).

ΠΡΟΣ Π. ΓΚ. ΜΝΤΙΒΑΝΙ, Φ.Ε. ΜΑΚΑΡΑΝΤΖΕ, κ.α.
Αυστηρά απόρρητο
(Αντίγραφο στους συντρόφους Τρότσκι και Κάμενεφ)
Αγαπητοί σύντροφοι, είμαι με το μέρος σας με όλη μου την καρδιά. Είμαι αγανακτισμένος από την αγένεια του Ορτζονικίτζε κι από την απρεπή συμπεριφορά του Στάλιν και του Ντζερζίνσκι. Προετοιμάζω για λογαριασμό σας σημειώσεις κι ένα λόγο. Με εκτίμηση ΛΕΝΙΝ».
(Μαζί με ένα δακτυλογραφημένο αντίγραφο, 6 του Μάρτη, 1923)», (ό.π., σελ. 607 της εγγλέζικης έκδοσης και σελ. 330 του τομ. 54 της ελληνικής).
Αυτά τα κείμενα είχαν κρατηθεί μυστικά από τον Στάλιν για δεκαετίες. Τα ρήγματα από την κρίση του σταλινισμού, επέτρεψαν τη δημοσίευσή τους μετά το 20ό συνέδριο του ΚΚΣΕ και τη λεγόμενη αποσταλινοποίηση.
Aκόμα και σήμερα όμως το KKE, ενώ «θάβει» τα κείμενα του Λένιν, επαναφέρει τον Στάλιν. Στα κείμενά τους, όπως και στις υποσημειώσεις των Aπάντων του Λένιν ταχυδακτυλουργικά η ιστορία διαστρεβλώνεται για να παρουσιαστεί ο Στάλιν ως ο καλός μαθητής και ο Tρότσκι ως το μαύρο πρόβατο.
Η Διαθήκη του Λένιν
Οι σταλινικοί εκδότες έχουν φθάσει μέχρι το σημείο να παραποιούν τη μετάφραση.
Στο κείμενο «ΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ» που θεωρείται η πολιτική διαθήκη του Λένιν, με την πιο στενή έννοια της λέξης, ο ηγέτης της Οχτωβριανής Επανάστασης αναφέρεται στους κυριότερους ηγέτες του κόμματος, τους πιθανούς διαδόχους του.
Στο γράμμα αυτό, ο Λένιν προτείνει την απομάκρυνση του Στάλιν από τη θέση του γενικού γραμματέα.
«Ο Στάλιν είναι πολύ σκαιός κι αυτή η αδυναμία εντελώς ανεκτή στο περιβάλλον μας και στις μεταξύ μας, μεταξύ κομμουνιστών, σχέσεις, γίνεται ανυπόφορη για το αξίωμα του γενικού γραμματέα. Γι’ αυτό προτείνω στους συντρόφους να μελετήσουν καλά τον τρόπο της μετάθεσης του Στάλιν απ’ αυτή τη θέση και της τοποθέτησης σ’ αυτήν άλλου προσώπου, που από όλες τις άλλες απόψεις να διαφέρει από τον σ. Στάλιν μόνο σε ένα προσόν, και συγκεκριμένα: να είναι πιο υπομονετικός, πιο προσιτός, πιο ευγενικός και πιο προσεκτικός προς τους συντρόφους, λιγότερο ιδιότροπος, κ.λπ. Αυτά ίσως φανούν μηδαμινές λεπτομέρειες. Όμως έχω τη γνώμη ότι από την άποψη της προφύλαξης από την διάσπαση και από την άποψη των αμοιβαίων σχέσεων Στάλιν και Τρότσκι, που περιέγραψα παραπάνω, αυτό δεν αποτελεί λεπτομέρεια, ή είναι μια λεπτομέρεια που μπορεί να αποκτήσει αποφασιστική σημασία.
Έγραψε: Α.Φ.
4 του Γενάρη 1923», (Ν. Λένιν, Άπαντα, τόμ. 45, σελ. 346 της ελληνικής έκδοσης της Σύγχρονης Εποχής).
Στην προηγούμενη σελίδα (σελ. 345) ο Λένιν γράφει:
«Ο σ. Στάλιν, που έγινε γενικός γραμματέας, συγκέντρωσε στα χέρια του απεριόριστη εξουσία, και δεν είμαι βέβαιος, αν θα τα καταφέρνει πάντοτε να χρησιμοποιεί αυτή την εξουσία με αρκετή περίσκεψη. Από το άλλο μέρος, ο σ. Τρότσκι, όπως έδειξε ήδη η πάλη του ενάντια στην Κ.Ε. για το ζήτημα του Λαϊκού Επιτροπάτου Συγκοινωνιών, δεν διακρίνεται μόνο για τις εξαιρετικές ικανότητές του. Προσωπικά ίσως να είναι ο πιο ικανός άνθρωπος στη σημερινή Κ.Ε., όπως είναι και ο άνθρωπος που κατέχεται από μια υπερβολική αυτοπεποίθηση και από μια υπερβολική τάση προς τις καθαρά διοικητικές μεθόδους δουλειάς.
Οι δύο αυτές ιδιότητες των δυο επιφανών ηγετών της σημερινής Κ.Ε. είναι ικανές να οδηγήσουν ακούσια σε διάσπαση, και αν το Κόμμα μας δεν πάρει μέτρα για να την εμποδίσει, τότε η διάσπαση μπορεί να ξεσπάσει απροσδόκητα.
Δεν πρόκειται να χαρακτηρίσω και τα άλλα μέλη της Κ.Ε. με βάση τις προσωπικές τους ιδιότητες, θα θυμίσω μόνο ότι το επεισόδιο του Οκτώβρη με τον Ζηνόβιεφ και τον Κάμενεφ δεν ήταν φυσικά τυχαίο, όμως παράλληλα δεν μπορούμε να ρίξουμε όλη την ευθύνη προσωπικά στους ίδιους, όπως τη ρίχνουμε στον Τρότσκι για το μη μπολσεβικισμό του», (τόμ.45, σελ. 345).
Στο υπογραμμισμένο τμήμα η μετάφραση έχει σκόπιμα παραποιηθεί. Η ακριβής μετάφραση είναι:
«…Θα θυμίσω μόνο ότι το επεισόδιο του Οκτώβρη με τον Ζηνόβιεφ και τον Κάμενεφ δεν ήταν φυσικά τυχαίο, αλλά δεν πρέπει πλέον να καταλογίζεται προσωπικά σε βάρος τους όπως και η μη μπολσεβίκικη προέλευση του Τρότσκι».
Η αποσιώπηση κειμένων, η πλαστογράφηση στη μετάφραση, οι παραπλανητικές υποσημειώσεις και γενικά η προσπάθεια να δυσφημίσουν τον Τρότσκι είναι κοινός τόπος για τους σταλινικούς. Tο ψεύδος πάντα έχει κοινωνικές βάσεις. Oι νέοι μαχητές του εργατικού κινήματος πρέπει να μελετήσουν τις μεγάλες ιστορικές εμπειρίες των επαναστατικών κινημάτων, η μέγιστη των οποίων είναι η Οκτωβριανή επανάσταση, η ίδρυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς και της ΕΣΣΔ. Βασισμένοι στις φιλοσοφικές και πολιτικές υποθήκες των ηγετών της Οκτωβριανής Επανάστασης οι επαναστάτες μπορούν να προετοιμαστούν για τη νέα «έφοδο προς τον ουρανό»!