Το Ιράν σε βαθειά κρίση
του Araz Bagban, Τεχεράνη, 3/10/2012
Η μαζική διαδήλωση, πριν λίγες μέρες στην Τεχεράνη, στην οποία συμμετείχαν δεκάδες χιλιάδες, κυρίως μικρέμποροι του παζαριού αλλά κι άλλα στρώματα του λαού, δείχνει ότι το Ιράν ζει κρίσιμες μέρες.
Οι αυξανόμενες απειλές κατά του Ιράν μέσω μιας πιθανούς επίθεσης από το Ισραήλ ή κι από όλες τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις προετοιμάζει το περιβάλλον για ένα σχέδιο που θα υποκαταστήσει -όπως στη Λιβύη και την Συρία- μια επικείμενη λαϊκή εξέγερση στο Ιράν με μια φιλο-ιμπεριαλιστική αντίδραση με στόχο μια ελεγχόμενη «μετάβαση» σε ένα καθεστώς ανδρεικέλων του ιμπεριαλισμού.
Οι εξωτερικές ιμπεριαλιστικές και σιωνιστικές απειλές κατά του Ιράν είναι σαφέστατες. Τι σημαίνει, όμως, «μια επικείμενη λαϊκή εξέγερση»; Ποιες συνθήκες μας οδηγούν σε ένα τέτοιο συμπέρασμα; Μπορεί μια χώρα που βασίζεται στα εισοδήματα από το πετρέλαιο να αντιμετωπίσει οικονομική κρίση; Τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει το Ιράν θα μπορούσε να είναι η κινητήρια δύναμη της εξέγερσης;
Το ιρανικό νόμισμα Ριάλ άρχισε να χάνει αξία έναντι των ξένων νομισμάτων από το περασμένο έτος και η συναλλαγματική ισοτιμία κατρακυλάει κάθε δευτερόλεπτο αυτές τις μέρες. Το Ριάλ έχει πέσει κατά 25% μέσα σε μία εβδομάδα (την τελευταία εβδομάδα του Σεπτεμβρίου) και έχει χάσει περισσότερο από το 80% της αξίας του από το τέλος του 2011. Αντιμετωπίζει μια πραγματική ελεύθερη πτώση. Ορισμένοι αναλυτές συνδέουν την πτώση της αξίας με τις καθοδηγούμενες από τις ΗΠΑ κυρώσεις κατά του Ιράν και υποστηρίζουν ότι οι κυρώσεις είναι προφανώς αποτελεσματικές. Ωστόσο, η πτώση έχει τις ρίζες της και στην ίδια την οικονομική πολιτική του Αχμαντινετζάντ κατά τη διάρκεια της προεδρίας του, ειδικά μετά την σχεδόν συνεχή άνοδο των τιμών του πετρελαίου στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα.
Ο Αχμαντινετζάντ στην εποχή της προεδρίας του, εκμεταλλευόμενος τα οφέλη από την άνοδο των τιμών του πετρελαίου, ήταν σε θέση να διαχειριστεί τα προβλήματα που προέρχονταν από τις κυρώσεις κατά του Ιρανικού πυρηνικού προγράμματος. Το μεγάλο ύψος των κερδών από την αύξηση των τιμών του πετρελαίου, κατευθύνονταν άμεσα στις εισαγωγές όχι μόνο των βασικών αγαθών, αλλά και σε κάθε είδους εμπόρευμα, ακόμα και αυτά που παράγονταν στο Ιράν. Και τα υπόλοιπα διοχετεύονταν απευθείας στην αγορά μέσω πιστώσεων ή μέσω της κυβερνητικής υποστήριξης στις εισαγωγές. Η άνοδος της προσφοράς χρήματος στην αγορά, όχι μόνο οδήγησε σε πληθωρισμό, αλλά και προκάλεσε κάποια άλλα προβλήματα, τα οποία επρόκειτο να εμφανιστούν μερικά χρόνια αργότερα. Οι κεφαλαιοκράτες προσπαθώντας να διατηρήσουν την αξία του χρήματος, αγοράζουν κάθε προϊόν που θεωρούν ως περισσότερο εγγυημένο. Πριν από μερικά χρόνια ήταν η γη και η κατοικία ο πιο αξιόπιστος τρόπος επένδυσης, τώρα είναι τα ξένα νομίσματα και ο χρυσός.
Από την άλλη πλευρά, το ολοένα και μεγαλύτερο ποσοστό των εισαγωγών κάθε χρόνο, κατέστρεψε τις εγχώριες παραγωγικές μονάδες, κυρίως τις γεωργικές μονάδες. Ειδικά η εισαγωγή σίτου, ρυζιού, ζάχαρης και κρέατος, τα οποία είναι μερικά από τα πιο χρησιμοποιούμενα γεωργικά προϊόντα στο Ιράν, αποτέλεσε επίθεση στους εγχώριους παραγωγούς, διότι οι τιμές των εγχώριων προϊόντων, λόγω των εξόδων, ήταν υψηλότερες από ό,τι των αντίστοιχων εισαγόμενων. Ως εκ τούτου η εγχώρια γεωργία, εξαιτίας αυτής της οικονομικής πολιτικής, δεν έχει την δυνατότητα να στηρίξει τη χώρα στην αντιμετώπιση επισιτιστικής κρίσης.
Το Ιράν αντιμετωπίζει πραγματικά μια επισιτιστική κρίση;
Η εισαγωγή των λεγόμενων βασικών αγαθών με την κυβερνητική υποστήριξη ξένων νομισμάτων θα μπορούσε να ελέγξει την αγορά μέχρι ενός σημείου. Αλλά τι συμβαίνει όταν η κυβέρνηση δεν έχει την δυνατότητα (ως επί το πλείστον από τα αποθέματα ξένων νομισμάτων) για να υποστηρίξει την εισαγωγή των βασικών αγαθών;
Το πιο πιθανό σενάριο είναι μια μαζική εξέγερση. Αυτό συνέβη κι όταν η τιμή του κοτόπουλου αυξήθηκε κατά τους πρώτους μήνες του τρέχοντος έτους. Στο Nishapur οι άνθρωποι φώναζαν συνθήματα κατά του καθεστώτος και διαμαρτύρονταν για την οικονομική κατάσταση της χώρας. Το πιο σημαντικό ήταν, δεδομένου ότι η άνοδος των τιμών αφορούσε στα περισσότερα από τα βασικά αγαθά, ότι οι περισσότεροι ακόμη και αυτοί που αυτοπροσδιορίζονται ως μεσαία τάξη δεν είναι σε θέση να καλύψουν τις βασικές ανάγκες της οικογένειας. Η άνοδος των τιμών και η συναλλαγματική κρίση χτυπούν τις πιο βασικές ανάγκες των ανθρώπων. Μπορεί να πυροδοτήσουν πολύ πιο σοβαρές διαμαρτυρίες που θα έχουν όχι μόνο συνθήματα κατά των οικονομικών συνθηκών, αλλά και ενάντια στο καθεστώς συνολικά. Σε μια τέτοια κατάσταση, κάθε ανάμειξη από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις στόχο θα έχει τον έλεγχο της κατάστασης. Χρειάζονται μια εναλλακτική λύση, που στην περίπτωση του Ιράν ήδη έχει προετοιμαστεί.
Οι τελευταίες προεδρικές εκλογές στο Ιράν και η εξέγερση που επακολούθησε προσφέρανε μια πιθανή εναλλακτική λύση για τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις.
Ιράν: Μετά τις αναταραχές των εκλογών
Οι διαδηλώσεις μετά τις προεδρικές εκλογές του 2009 στο Ιράν κατά της νοθείας ήταν ένα σημείο καμπής στην ιστορία της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν. Η Ισλαμική Δημοκρατία, που πάντα προσπαθούσε να εμφανίζεται σαν πλήρως νομιμοποιημένη στα μάτια των πολιτών, βρέθηκε εν μέσω αναταραχής και κατάρρευσης της νομιμοποίησής της. Οι μαζικές διαδηλώσεις στην Τεχεράνη που ακολούθησαν την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων που έδειχναν νίκη του Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, ξεκίνησαν μια νέα εποχή στην πρόσφατη ιστορία του Ιράν. Οι ειρηνικές διαδηλώσεις των πρώτων ημερών σύντομα άρχιζαν να αλλάζουν χαρακτήρα. Τα συνθήματα μετατρέπονταν από τις αρχικές φιλελεύθερες διαμαρτυρίες του τύπου «Πού είναι η ψήφος μου» σε δραστικά διαφορετικά συνθήματα όπως: «Κάτω ο δικτάτορας», σε μια άμεση επίθεση κατά του ανώτατου ηγέτη Αγιατολάχ Χαμενέι, ο οποίος είναι η κεφαλή και το σύμβολο του καθεστώτος συνολικά. Η αλλαγή αυτή έφερε αιματηρή καταστολή. Οι δυνάμεις ασφαλείας έχοντας τη βοήθεια των Μπασίτζι [Basij e-Mosttaz’afin, κατά λέξη Κίνημα των Kαταπιεσμένων, παραστρατιωτική πολιτοφυλακή της Iσλαμικής Eπανάστασης του 1979] και των αστυνομικών δυνάμεων καταστολής επιτέθηκαν στις διαδηλώσεις και σκότωσαν δεκάδες ανθρώπους σε κάθε ημέρα διαδηλώσεων.
Οι διαμαρτυρίες χειραγωγήθηκαν από τους ηγέτες της αντιπολίτευσης Χουσεΐν Μουσαβί και Μεχντί Καρουμπί, οι οποίοι προσπάθησαν να σταματήσουν το ριζοσπαστικοποιημένο κίνημα των μαζών που έδειχναν τη δύναμη που έχουν να καταστρέψουν το σύνολο της Ισλαμικής Δημοκρατίας και των διοικητικών εκπροσώπων της ειδικά στην διάρκεια της γιορτής της Ασούρα [δέκατη ημέρα του Iσλαμικού ημερολογίου, ημέρα του Πένθους, του Moharram].
Ο Μουσαβί, ο πρωθυπουργός της Ισλαμικής Δημοκρατίας, κατά τη διάρκεια των οκτώ ετών του πολέμου με το Ιράκ, έγινε ήρωας από πολλούς και θεωρήθηκε σαν μια δημοκρατική και μεταρρυθμιστική φιγούρα παρά τον αντιδραστικό ρόλο του στις διαμαρτυρίες, αλλά και απαλείφοντας το ρόλο του στα χρόνια της καταπίεσης και της τρομοκρατίας κατά τη δεκαετία του 80. Η έλλειψη μιας ριζοσπαστικής ηγεσίας ή επαναστατικών οργανώσεων ικανών να ηγηθούν των διαδηλώσεων προετοίμασε τις συνθήκες για μια αντιδραστική ρεφορμιστική ηγεσία. Ως εκ τούτου οι διαδηλώσεις ελέγχθηκαν από το κράτος της Ισλαμικής Δημοκρατίας, παρόλο που αυτή είχε ήδη χάσει τη νομιμοποίησή της.
Παρά το γεγονός ότι οι κινητοποιήσεις παρουσιάζονταν ως διαμαρτυρίες με αιτήματα της μεσαίας τάξης, η πλειοψηφία των διαδηλωτών ήταν άνεργοι νέοι. Η έλλειψη αιτημάτων για τις συνθήκες ζωής που χαρακτηρίζουν τα εργατικά καλέσματα, είναι ένας από τους πιο σημαντικούς λόγους μαζί με την έλλειψη της επαναστατικής ηγεσίας, που οι πνίγηκε ο ριζοσπαστκός χαρακτήρας που θα μπορούσαν να πάρουν οι κινητοποιήσεις διαμρτυρίας.
Οι διαμαρτυρίες περιορίστηκαν στην Τεχεράνη σε μεγάλο βαθμό και δεν επεκτάθηκαν και σε άλλες περιοχές, ιδίως σε περιοχές μειονοτήτων όπως στους Αζέρους, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικό δυναμικό. Οι Αζέροι είναι η πιο ενσωματωμένη μειονότητα και η πιο πολυπληθής. Η κουρδική μειονότητα, αλλά και οι Άραβες θα ήταν άλλες δύο αποτελεσματικές ομάδες που διατήρησαν όμως τη σιωπή τους κατά τη διάρκεια του εξαμήνου των αναταραχών μετά τις προεδρικές εκλογές.
Έχοντας αυτό το προηγούμενο του 2009-2010, η χώρα ξαναμπαίνει σε στρόβιλο εσωτερικής αναταραχής.
Η νομισματική κρίση συνεχίζεται
Υπάρχουν δύο διαφορετικές συναλλαγματικές ισοτιμίες στο Ιράν, μία που καθορίζεται από την κυβέρνηση και άλλη μια που καθορίζεται στην αγορά και η διαφορά μεταξύ των δύο τιμών αυξάνεται ακόμη και λόγω των πανικόβλητων αντιδράσεων της κυβέρνησης απέναντι στην κρίση. Η τιμή στην αγορά είναι σχεδόν τρεις φορές μεγαλύτερη από την επίσημη τιμή που καθορίζει η κυβέρνηση. Προετοιμάζει αυτό ίσως την κατάλληλη κατάσταση για ορισμένους ανθρώπους ή και οργανώσεις ώστε να επωφεληθούν από το χάος που καλλιεργείται; Η τεράστια διαφορά μεταξύ της συναλλαγματικής ισοτιμίας των νομισμάτων έναντι του Pιάλ στην ελεύθερη αγορά και την κεντρική τράπεζα του Ιράν προετοιμάζει το έδαφος για να αποκομίσουν ορισμένοι μεγάλα οικονομικά κέρδη με την μαύρη αγορά. Ορισμένες πηγές υποστηρίζουν ότι ορισμένα άτομα από το εσωτερικό του καθεστώτος και ορισμένες οργανώσεις που συνδέονται με το καθεστώς κερδίζουν μεγάλα ποσά από τις μαυραγορίτικες δραστηριότητες.
Η εισαγωγή ορισμένων εμπορευμάτων και η μεταφορά τους λαθραία σε γειτονικές χώρες χωρίς να καταγράφονται ως εξαγωγές είναι μια κύρια πηγή εισοδήματος. Ως εκ τούτου, ορισμένα άτομα ή οργανώσεις, όπως οι Σέπαχ, οι Πασνταράν (οι λεγόμενοι Φρουροί της Επανάστασης) επωφελούνται από την κρίση. Αλλά μακροπρόθεσμα αυτό θα μπορούσε να είναι επίσης εις βάρος τους. Σε κάθε περίπτωση, ανεξάρτητα αν η νομισματική κρίση συνεχιστεί ή όχι, η κοινωνία βιώνει μια κρίσιμη περίοδο και η ανάγκη για μια ριζοσπαστική επαναστατική οργάνωση της εργατικής τάξης που θα καθοδηγήσει τις μάζες είναι απολύτως απαραίτητη.
Νέα Προοπτική τεύχος#535# Σάββατο 13 Οκτωβρίου 2012
